Een pil met nare bijwerkingen
Elon Musk en Ivanka Trump hebben de rode pil geslikt – een knipoog naar ‘The matrix’. Alvast een van de twee regisseurs van de film, Lilly Wachowski, kan daar niet mee lachen. JEROEN STRUYS
‘Take the red pill’, postte Elon Musk op Twitter. Nu gebeurt het wel vaker dat de Teslabaas cryptische tweets uitstuurt. Maar het is niet elke keer dat hij vervolgens de wind van voren krijgt van de filmmaker die hij zelf citeert. De Teslabaas verwees immers naar The matrix. Of beter: naar de manier waarop het centrale hoofdidee daaruit sinds 1999 een eigen leven is gaan leiden.
In de film verklapt Morpheus aan Neo dat hij in een computersimulatie leeft. Hij laat Neo kiezen tussen een blauwe en een rode pil: de blauwe laat hem in zijn waan dat de computerwereld echt is, rood doet hem ontwaken uit de simulatie. Neo kiest de rode pil, krijgt de waarheid onder ogen en schaart zich bij de revolutie.
Rechtse en notoir misogyne kringen gingen daar het voorbije decennium mee aan de haal.
‘Redpillen’ is synoniem geworden voor het doorprikken van linkse leugens of voor een ontwaken van (extreem)rechtse ideeën. Musk gaf geen filmtip voor een lockdownavond, maar een signaal aan de goede, rechtse verstaander dat hij een van hen is. Dat doet hij in de taal van de ‘internetmemes’: verstaanbaar voor de incrowd, negeerbaar voor de rest.
Het hondenfluitje viel niet in dovemansoren: Donald Trumps dochter en adviseur Ivanka was er als de kippen bij om Musks tweet te verspreiden. Zowel de president als de miljardair zijn gekant tegen een lockdown van de economie ter wille van de volksgezondheid. Gesteund door Trump heropende Musk zijn Teslafabriek tegen de maatregelen van de Californische gouverneur in.
Alvast een van de twee regisseurs van de film, Lilly Wachowski, vuurde terug, met de niet mis te verstane woorden ‘Fuck both of
you’. Het is een poging van een regisseur om de regie terug te krijgen van haar film. Maar die is het regisseursduo al lang kwijt.
De rode pil werd heruitgevonden rond 2013 op een internetforum: de ‘red pill movement’ ging draaien om mannenrechten, antifeminisme en altright. Ook bij ons dook het in die zin op, bij Schild & Vrienden. En toen John Earnest een aanslag pleegde op een synagoge in Californië vorig jaar, verwees hij ernaar als inspiratiebron. Met de tweets van Musk en Trump heeft een meme uit een extreemrechtse online subcultuur ingang gevonden in de hoogste kringen van de macht. Het lijkt erop dat de zussen Wachowski er nu genoeg van hebben.
Het gevaar van (al dan niet
moedwillige) misinterpretatie loert altijd. Meestal doen de scheppers er het zwijgen toe, hoe hard de gelovigen ook bidden. Chuck Palahniuk, auteur van Fight club, lachte eerder weg hoe altright citeert uit de verfilming van zijn boek. De ironie is dat Fight club net een satire is op toxische mannelijkheid, maar dat Brad Pitts Tyler Durden toch wordt onthaald als held voor incels, single mannen die zich tegen vrouwen keren.
Ultieme fantasie
Fight club kampt met hetzelfde probleem als Scarface: de hoofdpersonages van de film worden niet verondersteld te worden gezien als helden, maar net als pijnlijk tragische figuren. Toch belandde Al Pacino als affiche op tal van tienerkamers. ‘Gangsta’ rappers namen een voorbeeld aan Tony Montana’s steile klim richting roem en rijkdom (en vergaten zijn tragische afloop). Zo wordt Goodfellas ook vaak misbegrepen als ‘de ultieme mannelijke fantasie’ – wat vorig jaar nog leidde tot een veelbesproken artikel van een Amerikaanse criticus die beweerde dat ‘vrouwen niet in staat zijn Goodfellas te begrijpen’. Wat veronderstelt dat de monteur van de film, Scorseses vaste partner in crime Thelma Schoonmaker, die zelf niet heeft begrepen.
De mate van cognitieve dissonantie bij deze misinterpretaties is soms zo groot dat je niet anders kan dan slechte wil vermoeden. Het gaat hier niet zomaar over bepaalde meningen over een film en smaken en kleuren, maar om het inpassen van een film in het eigen denkkader. Toen de Amerikaanse senator Bob Dole destijds Trainspotting ervan beschuldigde drugsgebruik te promoten, moest hij later toegeven de film nooit gezien te hebben. En toen Black panther als eerste film de cinema’s in SaoediArabië mocht openen, zag het regime er een verheerlijking van de koning in.
Dat je als schepper weinig impact hebt over hoe je creatie wordt gebruikt en misbruikt, weten ook muzikanten. De Stones vroegen de Trumpcampagne herhaaldelijk maar vruchteloos om niet langer ‘You can’t always get what you want’ te spelen op bijeenkomsten. Ook Neil Young kon hem niet tegenhouden om ‘Rockin’ in the free world’ te spelen. Het is nu eenmaal een vrije wereld. Of is het een computersimulatie?
Met de tweets van Elon Musk en Ivanka Trump heeft een meme uit een extreemrechtse subcultuur ingang gevonden in de hoogste kringen van de macht