Hoe dieper de zakken, hoe guller de steun
Meer dan de helft van alle staatssteun in de EU zou door Duitsland toegezegd zijn. Commissaris Margrethe Vestager maakt zich zorgen.
Er gaat bijna geen dag voorbij of de Europese Commissie moet een reddingspakket goedkeuren. Gisteren alleen al waren het er drie, waaronder een Belgisch herverzekeringssysteem voor handelskredieten ter waarde van 903 miljoen euro. De lidstaten zetten alles op alles om hun economie te ondersteunen, en daar worden vele miljarden belastinggeld voor ingezet. Toch hebben de ambtenaren van het directoraatgeneraal Concurrentiebeleid niet veel werk, want toen de crisis uitbrak heeft de Commissie alle gangbare regels over staatssteun tot eind dit jaar aan de kant geschoven. Wat in normale omstandigheden onder geen beding toegelaten zou worden, passeert nu zonder veel problemen. Wel moet de staatssteun ‘noodzakelijk, passend en proportioneel’ zijn, staat in het tijdelijke juridische kader.
Neem nu de staatsgarantie waarop de Duitse luchtvaartmaatschappij Condor een beroep kon doen voor een lening van 550 miljoen euro bij de overheidsbank KfW. ‘De lening heeft te maken met de coronaschade bij Condor’, oordeelde Europees commissaris Margrethe Vestager, die normaal erg kritisch kijkt naar dit soort leningen. ‘We werken met de lidstaten samen om bedrijven in deze moeilijke tijden bij te staan’.
Geen concrete bedragen
Maar gisteren zei Vestager dat ze zich toch zorgen maakt: dreigt het speelveld niet te ongelijk te worden? Duitsland is wel erg gul met staatssteun, zei ze in de Süddeutsche Zeitung. Die grote verschillen kunnen tot een verstoring van de Europese eengemaakte markt leiden. Precies wat de Commissie in normale omstandigheden tracht te voorkomen. ‘In zekere mate is de marktverstoring al een feit’, zei Vestager.
De boodschap werd gisteren herhaald tijdens de dagelijkse persconferentie van de Europese Commissie. Van de naar schatting 1.950 miljard euro aan coronasteun die in Europa goedgekeurd is, zou 51 procent door de Duitsers toegezegd zijn. Frankrijk is goed voor 17 procent en Italië voor 15,5 procent. Na GrootBrittannië (4 procent) volgen België (3 procent) en Polen (2,5 procent). De steun die de andere landen toekenden, bedraagt 1,4 tot 0,5 procent van het totaal. Al zei de woordvoerster wel dat het cijfer van 1.950 miljard euro een ruwe raming is. Op veel goedgekeurde staatssteun is immers geen concreet bedrag gekleefd, omdat er geen limiet staat op het gebruik ervan. Bovendien bestaan er heel wat soorten hulp: overbruggingskredieten, staatsgaranties, subsidies en noodfondsen. Die kun je niet zomaar bij elkaar optellen. Staatsgaranties, zoals voor Condor, kosten bijvoorbeeld pas geld als de leningen niet terugbetaald kunnen worden.
Groen licht
Wel is duidelijk dat sommige landen gemakkelijker beloftes kunnen doen dan andere. Nederland en Duitsland hadden voor de crisis een overschot op de begroting en een lage staatsschuld. Ze hebben dus meer manoeuvreerruimte dan landen die al krap zaten, zoals België of Italië. Slechts drie dagen nadat Vestager aangekondigd had dat de strenge staatssteunregels tijdelijk opgeschort werden, kregen twee omvangrijke Duitse hulppakketten groen licht. In de weken daarna meldde Duitsland nog verschillende andere verregaande plannen bij de Commissie. Vestager heeft tot nu geen enkel plan afgekeurd, zei ze aan de Süddeutsche Zeitung. ‘Het gaat er niet om programma’s af te keuren. Wel moeten ze binnen het juridische raamwerk passen.’
Het nieuwe Herstelfonds dat de EU voorbereidt, zou het speelveld weer een beetje gelijk moeten trekken. De landen zouden hieruit kunnen putten naargelang van hun noden, niet naargelang van hun financiële draagkracht. Maar omdat gevreesd wordt voor een geldstroom van Noord naar ZuidEuropa, is er nog geen overeenstemming over hoe het fonds precies zou werken. Op 27 mei zal de Commissie een voorstel doen. ‘Hoe de lidstaten daarop zullen reageren, kan ik niet voorspellen’, zei Vestager.
‘In zekere mate is de verstoring van de markt al een feit’
MARGRETHE VESTAGER Europees commissaris