MARC LEEMANS: ‘WE MOETEN ALLE RECEPTEN BEKIJKEN, OOK SWT’

De oudere werknemers zullen de eerste slachtoffers van de coronacrisis zijn, vreest ACVvoorzitter Marc Leemans. Op de vooravond van Rerum Novarum dringt hij aan op een Rerum ReNovarum, een renovatie van de economie. ‘Het kan een decennium duren eer we deze omwenteling verteerd hebben.’

BRUSSEL I ‘Het is soms kunsten vliegwerk, hoor.’ Marc Leemans blaast, na de weken van lockdown die ook bij de vakbond grote aanpassingen vergde. ‘We hebben het erg druk, nu. We moeten veel uitkeringen regelen voor mensen die hun werk verliezen en wie wel nog aan de slag is, zit met vragen over de veiligheid op het werk’, zegt hij. ‘Dit is een ongekende toestand, met een onzichtbare vijand die je mee naar huis kunt nemen zonder dat je het weet.’

Hebt u al heimwee naar de business as usual?

Marc Leemans: ‘Ik vermoed dat we nooit meer naar de situatie van vóór de coronacrisis zullen teruggaan. Zolang er geen vaccin is, kan daar alvast geen sprake van zijn.’

‘Het zou wel eens een decennium kunnen duren om deze omwenteling te verteren. Ik noem het inderdaad een omwenteling, geen crisis. Het woord “crisis” geeft de indruk dat het maar voor even is, dat alles daarna wel in de oude plooi valt. Dat zal niet zo zijn. De wereld die voortspruit uit deze omwenteling zal een andere zijn, een wereld met een andere economie, andere gewoonten en culturen.’

Zal de drang om in het oude terug te vallen, toch niet groot zijn?

‘De manier waarop we bezig waren, was hoe dan ook niet lang meer vol te houden. Het coronavirus duwt ons met de neus op de feiten. Kijk naar de moeilijke zoektocht naar mondmaskers. Als je die zelf maakt, is dat eenvoudiger dan als je ze uitbesteedt aan een bedrijf aan de andere kant van de wereld.’

‘We moeten ons bezinnen over die globalisering. Onze economie hangt af van mondiale waardeketens, van producten die de wereld rondgingen voor ze bij de consument terechtkomen. We moeten hier een les uit trekken, namelijk dat korte ketens niet noodzakelijk slechter zijn dan lange. Het zal anders moeten, eerlijker ook. De producten die we invoerden, waren niet op een duurzame manier gemaakt. Ze waren het gevolg van sociale dumping en ecologisch niet verantwoord.’

Dan zullen de producten ook duurder worden voor de consument.

‘Alleen als je eng naar je eigen portemonnee kijkt en niet nadenkt over het bredere plaatje. We hebben een nieuw en duurzamer evenwicht nodig. Meer en meer experts beseffen dat we nu moeten ingrijpen in de organisatie van onze economie, ook al omdat de opwarming van de aarde aan het escaleren is.’

‘Die ingrepen zijn ook in België nodig. De ongelijkheid en de armoede nemen toe, dat was al voor de coronacrisis het geval. Laten we hopen dat het virus een katalysator zal zijn om een nieuw gezond evenwicht te bereiken. Daar zijn we nu ver van af. De regeringMichel heeft een budgettaire put van 12 miljard euro achtergelaten. De besparingen in de sociale zekerheid – op zorg, werkloosheid, pensioenen – bedroegen liefst drie 3 miljard en daarnaast werd er voor miljarden gekort op de inkomsten.’

‘Er zijn jarenlang onrechtvaardige keuzes gemaakt, om het kapitaal te versterken en meer druk te leggen op de mensen die van hun werk – of erger nog: van een uitkering – moeten leven. Die laatsten werden helemaal met de nek aangekeken.’

Ouderen eerst

Het systeem moet wel betaalbaar blijven.

‘Dat beseffen wij ook wel. Er zullen harde noten gekraakt moeten worden. Meer dan ooit hebben we een regering nodig met een draagvlak in de samenleving. De mensen worden kwaad als ze die ongelijke fiscale behandeling zien. Heel goed verdienende mensen komen weg zonder te betalen, terwijl zij bovenmatig moeten bijdragen.’

‘Het kan toch niet dat mensen die miljarden winst maken door hun bedrijf te verkopen, geen bijdragen moeten betalen en dan doodleuk zeggen: “Ik zal zelf wel bepalen waaraan ik mijn geld besteed, maar wees gerust: ik zal het wel injecteren in de economie, maar op mijn voorwaarden”? Als elke burger zo zou redeneren, blijft er geen overheid en geen sociale zekerheid meer over, terwijl nu net bewezen wordt dat we die broodnodig hebben. Zelfs de bedrijven staan nu te smeken om staatssteun.’

Moeten we de bedrijven dan niet maximaal ondersteunen?

‘Ik hoor dat men daar nu blind op wil inzetten, maar we moeten ook de werknemers die hun job zullen verliezen, maximaal ondersteunen. Zij dreigen hun werk voor lange tijd kwijt te zijn. Hier in Schaarbeek rij ik elke ochtend voorbij een voedselbank. Mensen staan daar in rijen van honderden meters aan te schuiven, geduldig en beleefd. Dat is toch hartverscheurend in een welvarend land als het onze? Het valt te vrezen dat heel wat mensen die het nog redelijk goed hadden, mensen uit de middenklasse, nu in de gevarenzone terecht zullen komen.’

De Nationale Bank houdt rekening met meer dan 180.000 werklozen erbij.

‘We moeten een oplossing vinden voor die mensen, en dan komen we snel terecht bij recepten die er al liggen. Dan moeten we kunnen praten over het herverdelen van arbeid of arbeidsduurverkorting, over coronatijdskrediet, landingsbanen en, wat ons betreft, ook opnieuw over SWT, het vroegere brugpensioen. De oudere mensen zullen er het eerst uitgeduwd worden. Hoogstwaarschijnlijk zullen ze elders niet meer aan de bak komen. Bovendien vallen ze al in de risicogroepen, wat het virus betreft.’

Was het hoofdstuk van brugpensioen en SWT niet net afgesloten? Iedereen moet langer werken?

‘Er moet dan wel werk zijn én het moet werkbaar blijven. Ondanks de retoriek van de vorige federale regering is er weinig gedaan om werk werkbaar te houden. De mensen konden wel beslissen om meer overuren te maken, of een vrije dag door te geven aan een collega met een ziek kind. Dat is flexibiliteit om de mensen nog meer te laten werken.’

‘Ik weet alleen dat we een perspectief moeten geven aan al die

‘In Schaarbeek staan elke ochtend mensen in rijen van honderden meters bij de voedselbank. Hartverscheurend in een welvarend land als het onze’

‘Als iedereen meebetaalt, blijft het betaalbaar. Wij pleiten voor een correcte bijdrage van alle inkomens, ook die uit meerwaarde of huur’

mensen die hun baan zullen verliezen. Trouwens: SWT kost de staat niets, alleen een werkloosheidsuitkering. De werkgever legt daar iets bovenop. Hebben we dan liever dat de mensen gewoon werkloos worden zonder dat de werkgevers enige inspanning moeten doen?’

Meer dan social alleen

SP.Avoorzitter Conner Rousseau sprak al over de nood aan een nieuwe social deal.

‘Alleen een social deal is te eng, die deal moet ook duurzaam zijn. Ze moet rekening houden met het klimaat, de ethiek en fiscale eerlijkheid. De christelijke werknemersbeweging viert deze week Rerum Novarum. Wel, we hebben nu nood aan een Rerum ReNovarum, een renovatie van onze economie.’

‘Dat wordt een werk van lange adem, zelfs nu de bedrijven weer aan het werk gaan. Als iedereen meebetaalt, blijft het betaalbaar. Wij pleiten voor een correcte bijdrage vanuit alle inkomens, ook de inkomsten uit meerwaarde of huur. De inkomsten uit arbeid moeten evengoed eerlijk bijdragen, terwijl ze nu heel ongelijk behandeld worden door cafetariaplannen, salariswagens of maaltijdcheques. Allemaal zaken waarmee we geld onttrekken aan de sociale zekerheid. We pleiten ook voor een vermogensbelasting van 1 procent op vermogens boven 1 miljoen euro. Dat zullen die mensen echt niet voelen hoor.’

Wordt er naar u geluisterd?

‘Wij zijn niet uitgenodigd in het economische relancecomité, de werkgeversorganisatie Voka wel. Ook als de tvzenders een groot coronadebat organiseren, worden de werknemers vergeten. Men applaudisseert om acht uur voor het zorgpersoneel en om tien over acht zijn ze niet meer welkom. Waar is de bereidheid om te luisteren naar de werknemers?’