De lezer is de jury

Bij de Herman de Coninckprijs hoort voortaan een bloemlezing. 44 gedichten dingen naar aandacht.

Twee jaar geleden nam de literaire organisatie Behoud de Begeerte de Herman de Coninckprijs over van Boek.be. Dat ging gepaard met enkele ingrijpende wijzigingen voor de belangrijkste poëzieprijs van Vlaanderen. Niet alleen ging er een streep door de debuutprijs, ook werd de competitie voortaan opengesteld voor dichtbundels van Nederlandse auteurs. Op Wereldpoëziedag kondigde zich een derde verandering aan, die hopelijk een nieuwe traditie inluidt: onder de titel De 44 verscheen een bloemlezing met de beste gedichten van de inzendingen voor de Herman de Coninckprijs 2020.

Die titel lijkt arbitrair, maar het aantal opgenomen gedichten verwijst eenvoudigweg naar het geboortejaar van Herman de Coninck (1944). Dat Behoud de Begeerte een dergelijke bloemlezing op de markt brengt, is goed voor te stellen wanneer je redeneert vanuit publieksbereik. Het leeuwendeel van de verkochte poëzie in de Lage Landen bestaat per slot van rekening uit bloemlezingen, een trend waarop de Herman de Coninckprijs hier inspeelt.

Belangrijker nog lijkt mij dat een bundel als De 44 min of meer fungeert als propaganda voor de hedendaagse Nederlandstalige poëzie. Literaire prijzen zijn in de eerste plaats natuurlijk een blijk van waardering voor de laureaat, maar zeker als ze veel mediaaandacht krijgen, zijn ze ook een vorm van exposure voor het bekroonde genre. Sinds de instelling in 2007 heeft de Herman de Coninckprijs in Vlaanderen een belangrijke rol in het zichtbaar maken van poëzie voor een breder publiek. De aandacht bleef echter altijd beperkt tot de genomineerde bundels en de uiteindelijke winnaar. In De 44 worden daarentegen 32 dichters gebloemleesd, waardoor de breedheid en variëteit van de hedendaagse dichtkunst veel beter tot zijn recht komt dan in de eeuwige focus op shortlists. Ook krijgen nieuwe stemmen die nog niet rijp genoeg zijn voor een podiumplaats (zoals Dorien Dijkhuis, Rinske Kegel en Sis Matthé) in een bundel als deze de erkenning die ze verdienen.

Koplopers

De 44 presenteert de geselecteerde gedichten in alfabetische volgorde, dus er is geen sprake van rangschikking op kwaliteit. De lezer komt in zekere zin op de stoel van de jury te zitten. Die jury heeft weliswaar besloten welke gedichten opgenomen werden, maar nergens is gemarkeerd welke dichters in hun ogen boven de rest uitstaken. Alleen de bijgeleverde poster met het gedicht ‘Veld’ van Eva Gerlach verraadt wie de prijs in 2020 won.

Ondanks die neutrale rangschikking wordt uit De 44 toch duidelijk wie de koplopers onder de jury waren, omdat elf dichters met twee gedichten vertegenwoordigd zijn. Op Ellen Deckwitz na (van wie wel een gedicht van liefst drie pagina’s opgenomen is) geldt dat voor alle dichters die voor de prijs genomineerd werden: Dominique De Groen, Asha Karami, Marieke Lucas Rijneveld, marwin vos en de uiteindelijke winnaar Eva Gerlach. De zes andere dichters met twee gedichten hebben wellicht net naast een nominatie gegrepen: Anneke Brassinga, Frank Keizer, Iduna Paalman, Bert Van Raemdonck, Peter Verhelst en Grote Poëzieprijswinnaar Vrouwkje Tuinman. Wie van lijstjes houdt, vindt het allicht ook interessant dat een kleine meerderheid van de opgenomen dichters vrouw is (17 om 15), terwijl de complete shortlist van de Herman de Coninckprijs dit jaar uit vrouwen bestond.

Onbevangen

Je kunt intussen niet tellen of zelfs maar beredeneren waarom nu juist deze 44 gedichten het beste vertegenwoordigen van wat de jury in de ingezonden bundels aantrof. De opgenomen auteurs zijn zo uiteenlopend dat er nauwelijks een stilistische of thematische lijn in de bloemlezing vast te stellen is. Het lijkt mij waarschijnlijk dat de juryleden tijdens het lezen hebben bijgehouden welke gedichten er voor hen uitsprongen en dat daaruit redelijk efficiënt een selectie is gemaakt. Het voordeel daarvan is dat je als lezer onbevangen het werk van al die verschillende dichters tot je kunt nemen, op zoek naar je eigen favoriet (in mijn geval is dat ontegenzeggelijk ‘Audit’ van Iduna Paalman). Toch is het een gemiste kans dat de selectie niet iets meer is verantwoord. Door het ontbreken van een inleiding waarin bijvoorbeeld wordt uiteengezet waaraan een goed gedicht in de ogen van de jury voldoet, krijgt De 44 in poëticaal opzicht iets vrijblijvends. Mocht 2021 dus wederom een bloemlezing brengen, dan opteer ik voor 45 teksten: 44 gedichten en een begeleidend essay.

De 44 beste gedichten van de Herman de Coninckprijs 2020. Behoud de Begeerte, 56 blz., 2,50 € (inclusief poster)