Waarom krijg je een stroomstootje als je uit de auto stapt?
‘De laatste tijd krijg ik vervelende stroomstootjes wanneer ik uit de auto stap en het portier vastpak’, mailt Katrien Desiere. ‘Ik ervaar het ook als ik mijn net gedragen fleecetrui aan een haakje hang, of mijn man aanraak wanneer we samen uit de auto stappen. Het zou te maken hebben met statische elektriciteit. Hoe werkt dat en wat kun je ertegen doen?’
Om te beginnen helpt het om schoenen met leren zolen te dragen. Leer geleidt elektriciteit beter dan rubber. Als je leren zolen hebt, kan de statische elektriciteit die zich tijdens de autorit in je lichaam heeft opgebouwd makkelijk via de voet wegstromen naar de grond op het moment dat je uitstapt. Let er dan wel op dat je eerst je voet op de grond zet voordat je het metaal van de auto aan raakt.
‘Je kunt ook helemaal in leer gekleed gaan’, zegt elektrotechnicus Joannes Laveyne van de UGent. ‘Dan ontstaat er helemaal geen spanningsopbouw in het lichaam. Maar daar moet je natuur lijk zin in hebben.’
Waar u last van hebt, mevrouw Desiere, is het triboelektrisch effect (‘tribo’ is Grieks voor ‘wrijving’). ‘Wanneer twee materialen die niet goed geleiden tegen elkaar wrijven, springen elektronen van het ene naar het andere object’, vertelt Laveyne. Dat gebeurt bij uitstek als je met een trui beweegt over de stoffen bekleding van een autostoel. Een klein beetje beweging volstaat al. Je hoeft niet actief heen en weer te schuiven.
‘Zolang je blijft zitten, is er niets aan de hand’, vervolgt de elektrotechnicus. ‘De stoel en je li chaam zijn samen elektrisch neutraal. De lading manifesteert zich pas als je opstaat en het contact verbreekt met de stoel. Raak je dan als eerste een object aan dat een andere lading heeft en dat goed geleidt, het metaal van je auto bijvoorbeeld, dan krijg je een snelle ontlading: een schok. Als de lucht erg droog is, is de schok he viger.’
Die schok kun je voelen, en soms ook zien en horen. ‘Het is een enorm voltage dat zich ontlaadt, tot wel een paar kilovolt’, zegt elektrotechnicus Dirk Van Hertem van de KU Leuven. ‘Qua energieinhoud stelt het weinig voor. Maar doordat de spanning zich ophoopt in de uiteindes van ons lichaam, in onze vingers onder andere, kan het daar toch gaan knetteren. Het kan zich ook ophopen in de uiteindes van onze haren. Die kunnen rechtop gaan staan. Je ziet dat bij kinderen die met een ballon spelen. De wrijving tegen hun hoofd doet hun haren rijzen, alsof ze een soort halo boven zich hebben.’
Met de auto op zich heeft dat triboelektrisch effect dus weinig te maken. ‘Op kantoor heb ik er ook last van’, zegt Van Hertem. ‘Mijn schoenen isoleren waarschijnlijk te goed. Dat in combinatie met de vloerbedekking die ook isoleert, maakt dat ik elektrisch geladen raak als ik een tijdje rondloop. Als ik vervolgens een metalen kast aanraak, voel ik een schok.’
‘Je kunt helemaal in leer gekleed gaan. Maar daar moet je natuurlijk zin in hebben’
JOANNES LAVEYNE Elektrotechnicus UGent