Cummings wil niet wijken
‘Neen, ik heb geen spijt van wat ik gedaan heb. En ja, ik denk dat ik me redelijk heb gedragen.’
Het was een vreemd schouwspel dat zich gisteren afspeelde in de rozentuin van Downing Street. Gezeten achter een formica tafeltje gaf Dominic Cummings voor het eerst uitleg over waarom hij vorige maand de lockdownregels had overtreden. Boris Johnsons ‘speciale adviseur’ was samen met zijn vrouw en zoon vanuit Londen naar het noorden van Engeland gereden om daar bij zijn ouders uit te zieken. Cummings en zijn vrouw hadden ernstige coronaklachten en vonden geen opvang voor hun vierjarig kind.
Daarmee overtrad hij de strenge lockdownregels die hij mee had opgesteld. De roep om zijn ontslag klonk sinds dit weekeinde dan ook luid. Eerder was de belangrijkste medisch adviseur van Johnson opgestapt toen hij zijn minnares had laten overkomen. Maar voor Cummings wilde Johnson een uitzondering maken. Dat had hij zondag al duidelijk gemaakt. De verontwaardiging bij de meeste Britten was er alleen maar groter door geworden.
En dus werd Cummings gisteren zelf het veld in gestuurd. De man maakte een allesbehalve zelfverzekerde indruk. Hij legde tot in de kleinste details uit wat hij gedaan had, en waarom. Veel logica zat er niet in. Hij probeerde zich weliswaar nederig op te stellen, maar over de kern van de zaak gaf hij geen millimeter toe. ‘Ik heb gedaan wat ik dacht dat juist was.’ Zich verontschuldigen deed hij uitdrukkelijk niet.
Verblind door de macht?
‘Cummings REFUSES to apologize’, kopte The Daiy Mail minuten na de persconferentie in een nieuwsflash. De politieke crisis is niet bezworen. Meer zelfs, Cummings versterkte vooral het beeld dat hij de belangrijkste man in Downing Street 10 is geworden en dat de politiek zich niet moet houden aan de regels en de wetten die ze oplegt aan het volk. Daarmee zet Johnson zijn moeizaam verworven geloofwaardigheid bij een meerderheid van de bevolking op het spel.
Dat de premier zijn topadviseur niet zomaar zou laten vallen, mag niet verbazen. Beiden zijn sinds het Brexitreferendum gezworen politieke kameraden. Cummings’ genie is dat hij een feilloze neus heeft voor de onderstroom van de samenleving. Daarom is het des te vreemder dat hij niet opstapt of zich verontschuldigt. Want dat was het minste wat de Britten van hem hadden verwacht.
Is hij helemaal verblind geraakt door de macht? Sinds hij Johnson in december een gigantische verkiezingsoverwinning bezorgde, waant hij zich onaantastbaar. Dat veel Conservatieve parlementsleden hem uitspuwen, vindt hij een compliment. Hoewel hij geen enkele officiële functie heeft, is hij de machtigste man in de regering. Hij – meer dan welke minister – heeft het oor van de premier. En door hem te laten zitten, toont Johnson hoe afhankelijk hij is van zijn adviseur.
De voorbije dagen bleef het in regeringskringen angstwekkend stil. Jawel, enkele Conservatieve backbenchers vroegen zijn ontslag. Maar dat zijn mannen en vrouwen die weinig te verliezen hebben. De ministers hielden wijselijk de kiezen op elkaar. Zij dachten waarschijnlijk aan hun collega Sajid Javid. Toen Johnson in februari zijn regering herschikte, bleek er plots geen plaats meer te zijn voor zijn minister van Financiën. Javid was een absoluut zwaargewicht en een trouw medestander van de premier. Maar hij had in de weken voor de herschikking twijfels geuit bij de financiële haalbaarheid van Johnsons grootschalige plannen voor het land. Die kwamen niet alleen uit de koker van Johnson, maar ook uit die van Cummings.
Vervelende mug
Vanaf dat moment was er geen twijfel meer mogelijk: de wil van de ‘speciale adviseur’ was wet. Camilla Tominey, redacteur bij The Daily Telegraph, legde gisteren haarfijn uit waarom Johnson Cummings nodig heeft. De Britse premier wordt vaak vergeleken met Donald Trump. Maar die vergelijking loopt geregeld mank. Trump ontslaat medewerkers even makkelijk als hij een vervelende mug doodmept. Johnson daarentegen houdt niet van directe conflicten, aldus Tominey. ‘De ongemakkelijke waarheid is dat hij iemand nodig heeft die het vuile werk van Downing Street voor hem opknapt.’
Cummings doet niets liever dan de vuile karweitjes opknappen. Leg dat samen met zijn feilloze politieke instinct en het wordt duidelijk waarom Johnson achter zijn adviseur blijft staan. Ook Johnson verontschuldigde zich niet voor Cummings’ misstap. Neen, de man had zich ‘integer en verantwoordelijk’ gedragen.
Daarmee toont Johnson zich zwak. Al het krediet dat hij in de loop van de crisis had opgebouwd, lijkt in een klap weg. Dat bleek gisteren in de krantencommentaren. Opvallend was dat tabloids die nooit kritisch zijn voor Johnson, om het ontslag van Cummings vroegen. The Daily Mail toonde geen genade. The Sun bleef meer op de oppervlakte, maar ook dat kon gezien worden als een motie van wantrouwen tegen de premier.
Dat hij zelf ziek werd, gaf hem een coronabonus. Bij zijn terugkeer in Downing Street was hij ook veel nederiger geworden. Hij snoerde ministers die pleitten voor een snelle opheffing van de lockdown, de mond. Daarom vinden de meeste Britten het des te onbegrijpelijker dat hij niet optreedt tegen de man die zich boven de wet stelde.
‘De ongemakkelijke waarheid is dat Johnson iemand nodig heeft die het vuile werk van Downing Street voor hem opknapt’
CAMILLA TOMINEY Redacteur The Daily Telegraph