STOMEN TEGEN CORONA
ZuidAmerika is het nieuwe epicentrum van de coronapandemie. De gezondheidszorg in Brazilië, die al mank liep, dreigt nu ineen te storten. ‘Als jonge moeder uit een favela ben je machteloos.’
Plakjes knoflook en gember, schijfjes citroen en sinaasappel, pepermuntolie, cayennepeper en eucalyptus: allemaal ideale ingrediënten voor een hete thee tegen een doordeweekse verkoudheid. Toch kunnen ze je volgens believers zelfs redden van het nieuwe coronavirus. Gooi wat pepermuntolie in een pot met kokend water, inhaleer de stoom en het virus valt ter plekke dood achterover.
Quatsch natuurlijk, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), maar in Tanzania kunnen de believers zelfs de president, John Magufuli, tot hun kamp rekenen. Volgens hem is een van zijn kinderen van covid19 genezen dankzij stoominhalaties met citroenen en gember.
Stoombehandelingen zijn in Tanzania sowieso populair als traditionele behandeling van griep, hoge koorts en malaria. Maar nu zoeken veel Tanzanianen, hun president op kop, er ook hun heil in tegen corona. In de straten van Dar es Salaam installeerde kruidendokter Msafiri Mjema (op de foto’s met het geruite hemd) een stoominhalatiecabine, waar mensen voor 1.000 Tanzaniaanse shilling, of iets minder dan een halve euro, een tiental minuten waterdamp met zout kunnen inademen, als preventieve behandeling tegen het virus.
Tanzania is een van de weinige landen in Afrika die geen uitgebreide maatregelen tegen het virus hebben genomen. De oppositie verwijt de regeringMagufuli dat ze haar kop in het zand steekt.
Met halfopen, dromerige oogjes ligt Vitoria Gabriele op een bruine ziekenhuisdeken. Uit haar neusvleugels hangen doorzichtige buisjes die in een wirwar met wit verband zijn vastgeplakt op haar wangen. Naast zich de uit haar mond gevallen groene fopspeen. ‘Deze foto is een paar dagen voor haar overlijden gemaakt’, zegt moeder Andréa Silva de Souza (20) terwijl ze verder scrolt op haar telefoon, langs foto’s en film pjes van haar dochtertje. ‘Vitoria is een jaar en twee maanden oud geworden.’
Naast de tweepersoonsmatras op de grond in de kleine sloppen wijkwoning in Baixada de Flumi nense, een van de armste en ge welddadigste regio’s van Rio de Janeiro, ligt een stapeltje luiers en een paars kinderrugzakje. Vitoria had een waterhoofd en lag als ge volg daarvan sinds haar geboorte al regelmatig in het ziekenhuis.
Ook in april. Maar na een week werd ze ontslagen. De volgende dag thuis lachte en speelde ze weer, vertelt Andréa.
Toen Vitoria twee weken later koorts en ademhalingsproblemen kreeg, werd ze met spoed opgeno men. Een paar dagen later over leed ze in het ziekenhuis. ‘Na haar overlijden is ze getest en ze bleek covidpositief. Ze moet het virus in het ziekenhuis hebben opgelopen’, zegt Andréa. Vitoria is tot nu toe het jongste slachtoffer van de cor onacrisis in Brazilië. Het grootste land van LatijnsAmerika telde tot zondag ruim 22.000 doden en 350.000 besmettingen en is in dat laatste opzicht na de VS het zwaarst getroffen land. Vrijdag riep de WHO ZuidAmerika uit tot het nieuwe epicentrum van de pandemie.
Afgelopen week kwamen er dagelijks soms ruim duizend do delijke slachtoffers bij. Rio de Ja neiro, de op twee na zwaarst ge troffen deelstaat van het land, telde zondag rond de 4.000 doden tot nu toe. Het gezondheidsstelsel in de ruim twintig federale en gemeentelijke ziekenhuizen in Rio begint te bezwijken. Er zijn te weinig bedden voor intensieve zorg, er is een tekort aan beademingsapparaten en er is te weinig medisch personeel. Artsen moeten soms al kiezen wie ze wel en niet laten leven.
Geïmproviseerde tent
Een ronde langs een zestal ziekenhuizen in Rio leert dat in de buitenwijken van de stad de problemen het grootst zijn. Zoals bij de permanent geopende medische dienst (UPA) in de voorstad Duque de Caxias, waar een speciale covidhulppost is opgezet. Onder een witte geïmproviseerde tent zitten meer dan vijftig mensen op blauwe klapstoeltjes te wachten. Ze hebben allemaal een mondkapje op. Een poster op de muur zegt dat het dragen van maskers verplicht is als mensen op consult komen.
Als de deur openzwaait verschijnt een verpleegster in volledig beschermde plastic kleding. Met een doorzichtig scherm voor haar ogen roept ze de namen van de mensen die naar binnen mogen. Door een kier van de halfopen deur is te zien dat de zaal vol wachtende mensen zit, artsen en verpleegsters lopen druk heen en weer.
‘Ik heb mijn zoontje bij mijn zus gebracht. Ik haal hem pas op als ik een tijdje klachtenvrij blijf. Ik wil niet nog een kind verliezen’
Doodsbang
ANDRÉA SILVA DA SOUZA
Van achter een donkerblauw mondkapje staart Carlos Alberto de Melo richting de uitgang. Iedere keer als de deur opengaat, veert hij op. Een uur geleden heeft hij zijn schoonmoeder naar binnen gebracht. ‘Ze was kortademig en had koorts. Ik heb zelf al corona gehad. Drie dagen lang kon ik nauwelijks ademen. Mijn neus zat dicht, via mijn mond kreeg ik bijna geen lucht, ik was doodsbang. Uit een scan bleek dat meer dan 20 procent van mijn longcapaciteit was aangetast’, zegt hij.
Een ambulance met het noodnummer 192 groot op de zijkant, rijdt met loeiende sirene langs. Vo
Braziliaanse moeder uit sloppenwijk Baixada de Fluminense, in Rio
rige week was 98 procent van de capaciteit van de ziekenhuizen in Rio al bezet. De Vereniging van Artsen stelde dat, als Rio een maand eerder gekozen had voor een volledige lockdown, de situatie dan minder dramatisch was geweest.
Hoewel zowel de gouverneur van Rio, Wilson Witzel, als de burgemeester van de stad, Marcelo Crivella, vanaf het begin heeft opgeroepen tot vrijwillige quarantaine, en winkels en scholen zijn gesloten, blijft president Bolsonaro het tegenovergestelde verkondigen. Hij ziet het liefst dat het ‘gewone leven’ weer op gang komt en winkels en bedrijven opengaan om de economie te redden.
‘Ik ben het niet helemaal oneens met Bolsonaro’, zegt Carlos Alberto de Melo vanachter zijn mondkapje. ‘Zet de jonge gezonde mensen aan het werk en houdt kwetsbare groepen zoals ouderen binnen. Nu ligt alles helemaal stil, zoveel mensen raken werkloos. Ik heb dan wel corona gehad, maar
over de economische problemen maak ik me ook grote zorgen.’
Verpleegsters staken
Onlangs bleek uit justitieel on derzoek dat meer dan negenhon derd bedden die zijn voorzien van ademhalingsapparatuur allang beschikbaar zijn. Maar ze kunnen niet worden gebruikt omdat er in de helft van de gevallen niet ge noeg verplegend personeel is. Veel verpleegsters weigeren te werken, omdat ze al maanden niet betaald zijn door de overheid. Het open baar ministerie in Rio wil hen via een rechtszaak dwingen aan het werk te gaan.
Inmiddels zijn er meer dan tien noodziekenhuizen opgezet in voormalige olympische sportlocaties en in het beroemde Maracanã voetbalstadion.
Volgens arts Marcos Alexandre Balieiro, die in publieke én privé ziekenhuizen in Rio werkt, is de druk op medisch personeel enorm hoog. ‘Vóór de coronacrisis had den we al een slechte situatie in onze ziekenhuizen en moesten we al kiezen tussen mensenlevens. Dat is nu alleen maar erger geworden’, zegt hij.
Balieiro hekelt de levensgevaarlijke situaties in sommige ziekenhuizen. ‘Op afdelingen waar mensen met andere klachten dan covid worden behandeld, draagt het verplegend personeel geen beschermende kleding of mondkapjes. Ondertussen lopen ze wel het hele ziekenhuis door, naar buiten, en soms zelfs naar de covidafdeling. Veel patiënten zijn op die manier in het ziekenhuis besmet geraakt.’
Angstaanjagende verhalen
Zo heeft ook haar dochtertje het coronavirus opgelopen, vermoedt Andréa Silva de Souza. ‘Mijn man maakte ruzie met de verpleegsters toen hij zag dat ze op de kinderafdeling geen beschermende kleding droegen. Er kwamen zelfs koeriers eten bezorgen voor de verpleegsters, ook zonder mondkapjes. Ik ben mijn dochtertje kwijt, maar wat kan ik doen? In Brazilië ben je als jonge moeder uit een favela machteloos, rechten heb ik niet.’
Hoewel de situatie bij de particuliere ziekenhuizen en privéklinieken beter lijkt dan bij de openbare ziekenhuizen, zijn die voor de meeste Brazilianen ontoegankelijk omdat ze niet verzekerd zijn en de kosten hoog zijn. Sommige privéklinieken maken misbruik van de coronacrisis en berekenen juist nu woekerprijzen, ontdekte Maria de Fatima toen ze hulp zocht voor haar 82jarige moeder. ‘We zijn eerst naar een privékliniek gereden omdat we zulke angstaanjagende verhalen horen over de publieke ziekenhuizen. Maar daar vroegen ze voor een consult al 5.000 real (bijna 1.000 euro, red.). Ik ben direct vertrokken en naar een openbaar ziekenhuis gegaan.’
Chique wijk
Ze loopt even uit de rij met familieleden die voor de ingang van het publieke ziekenhuis Miguel Couto in de chique wijk Leblon staan te wachten. Op straat trekt ze haar mondkapje weg en steekt een sigaret op. ‘Ik heb geen idee hoe het hier binnen is, maar we zijn nu in een van de rijkste buurten van de stad, dus laten we hopen dat de publieke zorg hier beter is dan in de buitenwijken’, zegt ze.
Een week na de begrafenis van haar dochtertje weet Andréa Silva da Souza niet of ze zelf ook besmet is met het coronavirus. ‘Ik heb mijn zoontje bij mijn zus gebracht. Ik haal hem pas op als ik een tijdje klachtenvrij blijf. Ik wil niet nog een kind verliezen.’
©
Sommige privéklinieken maken misbruik van de coronacrisis en rekenen juist nu woekerprijzen aan, tot 1.000 euro voor een raadpleging