Het is niet genoeg dat je een vrouw bent
Het is lang de opvatting geweest dat je in een crisis een sterke man nodig hebt, en in goede tijden een nanny. Leiders zoals de NieuwZeelandse Jacinda Ardern, de Taiwanese presidente Tsai Ingwen, de IJslandse premier Katrin Jakobsdottir en de Finse premier Sanna Marin hebben mannelijke leiders zoals Boris Johnson, Donald Trump en Giuseppe Conte overklast. Vele van deze vrouwen namen snel en vroeg beslissingen, en communiceerden helder en empathisch over de te volgen koers.
Margaret Thatcher kreeg ooit in een interview de vraag: ‘Zijn ze toegeeflijker tegenover u omdat u een vrouw bent?’. Waarop ze antwoordde: ‘Nee. Waarom zouden ze? En ik ben niet toegeeflijker tegenover hen omdat zij mannen zijn.’ In de loop der jaren raakten de media, het publiek en andere politici gefascineerd door Thatchers onwankelbare zelfvertrouwen. Ook in ogenblikken van enorme druk – vuile politieke manoeuvres, militaire interventies – bleef ze ongenaakbaar en liet ze zich niet uit het lood slaan. Maar terwijl dat bij een mannelijke leider als blijken van fermheid en staatsmanschap geprezen zou zijn, werd het bij haar mettertijd als kil en meedogenloos aangezien. Zij was de ijzeren dame.
In de dertig jaar die sindsdien zijn gevolgd, is bij Angela Merkel, Theresa May, Helen Clark, Helle ThorningSchmidt en Christine Lagarde werkelijk álles eindeloos geanalyseerd, van de duur van hun bevallingsverlof tot de lengte van hun rok. Ik heb dezelfde ver doorgedreven doorlichting ondergaan in de loop der jaren, zij het in veel mindere mate. Ik kreeg goedbedoelde vragen als: Mist u uw kind niet? Vindt u niet dat u moet proberen vroeg naar huis te kunnen? U zou blij moeten zijn. Wees niet zo bazig. Hoe doet u dat, u bent moeder en u hebt een veeleisende job, hoe houdt u alle ballen tegelijk in de lucht? Vragen en opmerkingen die ik zelden aan de andere aanwezigen, mannen, hoor stellen. Zowel in het bedrijfsleven als in de politiek.
De lockdown heeft mijn dochter en mij de gelegenheid gegeven om op een andere manier samen qualitytime door te brengen. Ik hoop ook dat het voor haar een moment is geweest om mij van thuis uit te zien werken, en mij mijn plaats aan de tafel te zien innemen. Ik wil dat ze weet dat een en ander het gevolg is van hard werken, passie en jezelf voor de volle honderd procent geven. En vooral altijd jezelf te blijven.
Er wordt gezegd dat vrouwelijke leiders het beter hebben gedaan tijdens deze crisis omdat ze minder geneigd zijn risico’s te nemen. Sommigen beweren dat een door vrouwen bestuurde wereld zorgzamer en minder agressief zou zijn. Er zit een fundamentele fout in deze redenering die iedereen alleen in het hem of haar toegewezen hokje opsluit. En, belangrijker nog, ze is gevaarlijk voor de opgang van vrouwen in de politiek. Als we vrouwen in een leidende rol laten vastpinnen op stereotypen, bestendigen we diezelfde stereotypen in onze scholen en werkplekken over de hele wereld. ‘Vrouwelijke leiders’ als een groep beoordelen terwijl ze nog zo’n kleine minderheid zijn, zal ook slechts anekdotisch en geen werkelijk bewijsmateriaal opleveren. Als de G20 vandaag zou samenkomen, zouden Merkel en Ursula von der Leyen de enige twee aanwezige vrouwen zijn.
Nadat we eeuwenlang hebben gehoord dat mannen van nature beter geschikt zijn voor het leiderschap, is nu niet plotseling het omgekeerde waar. Wil ik graag meer vrouwen aan de top zien in de politiek en het bedrijfsleven? Ja, natuurlijk, en wij maken dat we de bestaande obstakels uit de weg ruimen opdat meer vrouwen de politiek in gaan en er gedijen. Maar zou ik stemmen op een kandidaat louter en alleen op basis van sekse? Nee.
Deze crisis heeft het beste én het slechtste in onze leiders laten zien. De kwaliteiten die ons voor die of die kandidaat innamen, zijn onder de microscoop van een 24 uursnieuwscyclus en dagelijkse persconferenties gelegd. Deze crisis heeft duidelijk doen uitkomen dat Trump een agressieve communicator is en iemand die onmetelijke risico’s neemt. Ze heeft duidelijk doen uitkomen dat Merkel een vaste hand heeft en een overlever is. Niettemin moeten we er dankbaar voor zijn dat de samenleving zich bewuster is geworden van de vooringenomen aard van maatschappelijk commentaar op vrouwen in de politiek, en dat ze eindelijk ook de positieve bijdragen erkent die zij hebben geleverd aan de wereld om ons heen. Die bijsturing door commentatoren en door de samenleving had al veel eerder plaats mogen vinden.
Maar dat je een vrouw bent, maakt nog geen geweldige leider van je, en dat je een man bent evenmin. Ik hoop dat mensen stemmen op de kandidaat die hun hoop en waarden deelt. Ik hoop dat we in de toekomst verkiezingen kunnen houden waarbij de focus ligt op het beste beleid, niet op de beste slogans, en op debatten waarin het om persoonlijke ervaring gaat en niet om persoonlijke aanvallen. Dat is een betere basis voor de toekomst van onze democratie dan of je nu naar links of naar rechts moet in een openbaar toilet. Je sekse zegt niets over wat voor soort leider je bent – maar je keuzes en je vermogen authentiek te blijven, doen dat wel.
Nadat we eeuwenlang hebben gehoord dat mannen van nature beter geschikt zijn voor het leiderschap, is nu niet plots het omgekeerde waar