Ook op je 91ste kan je nog debuteren in Bozar
Kunstenares Jacqueline Mesmaeker zoekt poëzie in alledaagse en verborgen dingen. Haar eerste grote museale tentoonstelling in Bozar toont haarfijn hoe.
Een grote tentoonstelling in Bozar stond al lang op de wenslijst van Jacqueline Mesmaeker. In haar 91ste levensjaar zou het er eindelijk van komen. Maar bijna gooide het coronavirus toch nog roet in het eten: Bozar moest de deuren sluiten en de al door een reeks fysieke kwalen geplaagde kunstenares kwam door het virus in het ziekenhuis terecht. Maar Mesmaeker werd beter en haar tentoonstelling staat er. Met 36 uiteenlopende werken in elf zalen, is Ah, quelle aventure! de eerste grote museale tentoonstelling van de in Brussel geboren kunstenares. Een terechte inhaalbeweging.
Jacqueline Mesmaeker was een laatbloeier. Voor ze halfweg de jaren 70 aan een kunstopleiding begon, werkte ze als modeontwerpster en styliste. Toen ze haar eerste tentoonstellingen hield, was ze de 45 al gepasseerd. Maar haar werk bleef niet compleet onopgemerkt. Jan Hoet nam Mesmaeker in 1980 als een van de weinige vrouwelijke kunstenaars op in zijn tentoonstelling Kunst in Europa na ’68. Voorts bleef haar stille, poëtische oeuvre grotendeels onder de radar.
De kunstenares vindt haar werk nooit af. De tentoonstelling in Bozar een overzicht noemen zou daarom niet helemaal correct zijn. Ondanks fysieke kwalen en ziekte was Jacqueline Mesmaeker nauw betrokken bij de selectie en opbouw. In relatie tot de plek waar en het moment waarop ze haar werken plaatste, paste ze die soms ook grondig aan.
Zo komt in de filminstallatie Surface de réparation een oude film terug waarin een man voetbalt zonder bal: zijn spel wordt een choreografie. Die beelden projecteert ze nu op twaalf transparante schermen die achter elkaar hangen. Erdoorheen komt een tweede film: een lichtvlek die zich door de voetbaldans beweegt en die je als een bal van licht zou kunnen zien. Samen vormen de projecties een hologram waarin het banale wordt opgetild tot iets bijzonders.
De installatie La serre de Charlotte et Maximilien uit 1977 was dan weer verloren gegaan. Om de glazen constructie uit serreglas en bamboe toch te kunnen tonen, herdacht Mesmaeker ze. Op het
De kunstenares vindt haar werk nooit af. De tentoonstelling in Bozar een overzicht noemen zou daarom niet helemaal correct zijn
laatste moment voegde ze er een projectie van Mickey Mousefilmpjes aan toe. Gewoon, omdat haar dat hier en nu het best leek te passen.
Fotokopie
Behalve installaties, film en aquarellen, bevat het oeuvre van Mesmaeker bijvoorbeeld ook fotokopieën en faxen. Zo hangt bij de
Charlotte en Maximilieninstalla
tie de al evenzeer aandacht vangende reeks Les Charlottes. De zestien ingelijste fotokopieën vertrekken van een portretfoto van de waanzinnige prinses Charlotte van België. Op het kopieerapparaat verweeft Mesmaeker de foto met andere beelden, zelfgeschreven teksten en glas tot een fijn geheel van werken.
Een thema dat vaak terugkeert in Mesmaekers oeuvre is de zee.
Les antipodes is een projectie van de Noordzee, maar dan ondersteboven: zo roept ze de Stille Oceaan op, die aan de andere kant van de wereldbol ligt. In de aquarellenreeks Carnets de bateaux schildert ze dan weer minuscule bootjes op piepkleine zeeën, met iets van dreiging, iets van schoonheid, en hoe beide samengaan.
Wemelende bloemen
De installatie Melville 1891 uit 2015 sluit de tentoonstelling af. Een zwartwitbeeld van wemelende bloemen valt over een gipsen maquette van een schip. De maquette reist al sinds 1981 door het oeuvre van Mesmaeker en gaat hier bijna volledig op in haar achtergrond, die de kunstenares filmde op haar terras.
De installatie is een logisch eindpunt voor de expo, omdat zowat alle elementen van haar oeuvre erin samenkomen. De literatuur vormt, zoals zo vaak, een inspiratiebron. Het alledaagse en het grootse zitten erin, het zichtbare en het verborgene, en de poëzie die ze daarin vindt. En natuurlijk het medium film, dat ze sinds het begin van haar carrière telkens opnieuw naar haar hand zet, en dat in het geheel van haar opmerkelijke oeuvre nog het allersterkste werk oplevert.
Jacqueline Mesmaeker, ‘Ah, quelle aventure!’ Nog tot 21 juli in Bozar, Brussel. ¨¨¨¨è