En op het einde wint de kandidate van de president
Een expolitica wordt voorzitter van het Poolse Hooggerechtshof. Vertrouwelingen van de regering domineren nu alle hoge rechtbanken.
De nieuwe voorzitster van het Poolse Hooggerechtshof heet Malgorzata Manowska. Zij is een vertrouwelinge van minister van Justitie Zbigniew Ziobro. Die is het boegbeeld van de ‘vertimmering’ van de Poolse rechtspraak door regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). De 56jarige Manowska was tussen 2005 en 2007 staatssecretaris onder Ziobro en werd door hem benoemd tot directeur van een staatsacademie voor magistraten.
Met haar benoeming deze week wordt nu ook het laatste hoge rechtscollege – dat de regering een doorn in het oog was – gedomineerd door rechters die de goedkeuring van het regeringskamp wegdragen. Nadat het nationaalconservatieve PiS eind 2015 aan de macht was gekomen, bevolkte de partij eerst het Grondwettelijke Tribunaal met eigen rechters en verving ze talloze procureurs én voorzitters van lagere rechtbanken. Vervolgens werd ook de Nationale Raad voor de Rechtspraak (KRS), die kandidaatrechters selecteert, gevuld met politieke benoemingen. Manowska’s voorganger Malgorzata Gersdorf, die eind april met pensioen ging, verzette zich uit alle macht tegen pogingen om ook het Hooggerechtshof te transformeren. Tegenover De Standaard voorspelde ze vorig jaar al dat in haar plaats ‘een PiSaanhanger’ zou komen. ‘De regering wil controle over alle vonnissen die ze belangrijk vindt’, zei ze.
Moeite om critici te overtuigen
De afgelopen jaren probeerde de regering al een aantal hoge rechters met pensioen te sturen. Die demarche werd aangevochten door de Europese Commissie en na tussenkomst van het Europese Hof van Justitie trok de regering de maatregel in. Door het pensioen van Gersdorf kreeg het regeringskamp een nieuwe kans om zijn greep op het Hooggerechtshof uit te breiden. 43 van de 99 rechters die zetelen in het college, werden door PiS aangebracht. De anderen zaten er al langer en zijn vaak bijzonder kritisch voor de juridische hervormingen van de regering. Samen mochten ze in een stemming vijf kandidaten selecteren. Maar de keuze van de uiteindelijke voorzitter lag bij de Poolse president Andrzej Duda, een PiSbondgenoot. Hij benoemde niet de kandidaat die een meerderheid van de stemmen haalde, maar wel Manowska, die er slechts half zo veel kreeg.
‘Recht en Rechtvaardigheid probeert een voormalige politica te installeren als voorzitter van het Hooggerechtshof,’ twitterde liberaal oppositielid Kamila GasiukPihowicz. ‘Zulke zaken passen niet in gelijk welke opvatting van een democratische rechtsstaat. Dit is een standaard voor een dictatuur.’
Manowska zelf stelde dat ze zich niet ingelaten heeft met politiek sinds ze in 2007 uit de regering verdween. ‘Mensen zijn geen paarden’, zei ze aan de krant Gazeta Wyborcza. ‘Niet de stal waar ze vandaan komen, maar hun juridische palmares is van belang.’ Maar na de golf van politieke benoemingen die de afgelopen jaren door de Poolse rechtscolleges ging, zal ze veel moeite hebben om haar critici te overtuigen. In een ranking die rechtersvakbond Iustitia publiceerde, kreeg ze slechts één op acht voor onafhankelijkheid.
Ondertussen dreigt alweer nieuwe ophef rond het Hooggerechtshof. In april besliste het Europese Hof dat de regering een van haar tuchtkamers belast met sanctieprocedures tegen rechters, moest opschorten. Zowel de Europese Commissie als het Hooggerechtshof oordeelde dat de tuchtkamer geen onpartijdige rechtbank was. Maar Iustitia waarschuwde dat de tuchtkamer begin juni toch weer een hoorzitting op de rol heeft gezet.
‘Mensen zijn geen paarden. Niet de stal waar ze vandaan komen, maar hun juridische palmares telt’
MALGORZATA MANOWSKA