Met de plaag komt de leugen
In 1915 arriveerden honderden frontkinderen uit de Westhoek in Parijs. Het had veel voeten in de aarde om de ouders zo ver te krijgen dat ze hun kinderen aan de Belgische overheid afstonden. Een van de redenen om ze vanuit het frontgebied weg te halen, was de tyfus die heerste in de Westhoekse vluchtelingenkampen. Maar de ouders die hun kinderen moesten inschrijven in de ‘noodkolonies’ waren boerenmensen. Ze wisten dat het in de kolonie zou zijn zoals op het boerenhof: zet je er te veel van dezelfde soort samen in een kleine ruimte, dan worden ze allemáál ziek.
De 64jarige Flora Dumont, Mère Superieure Gertrude van de Zusters Annunciaten van Veurne, hield voor de overheid een logboek bij over de meisjes onder haar hoede in het hart van Parijs. Zoals de ouders voorspeld hadden, kampte ze een paar weken na de evacuatie al met een paar stevige uitbraken. Onder de door de oorlog erg verzwakte kinderen heersten in het pensionaat in Rue de la Santé in de zomer van 1915 rodehond, mazelen en roodvonk. De dokters wisten niet hoe de kinderen in kamertjes en zaaltjes apart te leggen om kruisbesmettingen te voorkomen. Maria Demaeght, een meisje van negen, een klasgenootje van mijn grootmoeder, stierf op de slaapzaal. De doodsoorzaak was roodvonk, maar die werd niet gecommuniceerd aan de ouders. De directie was bang dat de ouders hun kinderen zouden terugeisen, en weer naar de gevaarlijke frontzone zouden brengen.
Een paar weken later stierf Maria Vanbesaelaere uit Merkem, uit dezelfde klas van mijn grootmoeder. In de lange brief die Mère Superieure naar de ouders stuurde, repte ze met geen woord over roodvonk. Maria was overleden aan een zwak hart, door de specialisten opgespoord na haar aankomst, een mankement veroorzaakt door een bombardement of een andere ingrijpende ervaring, die haar sowieso fataal zou zijn geworden.
Voor elke besmettelijke ziekte zijn er redenen om die te verzwijgen: je zult niet meer mogen gaan werken, je zult als vuil worden bekeken, je zult worden gemeden, je zult paniek veroorzaken, ze zullen denken dat je arm bent, ze zullen zeggen dat je niet voorzichtig bent geweest, ze zullen zeggen dat je de wet hebt overtreden.
Op die argumenten zullen ook de contactonderzoekers botsen. We staan voor het vraagstuk dat hoort bij elke epidemie: hoe doorbreken we het liegen als de waarheid en transparantie levens redden?