Duitse topviroloog Christian Drosten gekneld tussen mediahetze en statistiek

Als wereldautoriteit is hij een belangrijk gezicht van de wetenschap in de coronacrisis. Nu rolt de Duitse professor Christian Drosten vechtend over de straatstenen met het boulevardblad Bild over een studie rond kinderen. ‘Als collega’s hebben we Drosten al vroeg gewaarschuwd dat zijn statistiek niet deugt. Hij had extra voorzichtig moeten zijn.’

Al van in het begin waren er twijfels. Twijfels over de bewijskracht van de data, twijfels over de conclusie, twijfels over het beleidsadvies dat de wetenschappers aan hun studie koppelden: ‘Afgaand op deze resultaten moeten we zeer voorzichtig zijn bij het onbeperkt heropenen van scholen en kinderdagverblijven in de huidige situatie. Kinderen zouden net zo besmettelijk kunnen zijn als volwassenen.’

Ondanks alle twijfels werd de studie, beleidsadvies incluis, internationaal opgepikt. De studie kwam dan ook niet uit eender welke stal. Ze gebeurde onder het toeziend oog van professor Christian Drosten, de Duitse viroloog van het Berlijnse universitair ziekenhuis Charité. Drosten leidt er de afdeling virologie. In 2003 was hij de medeontdekker van het eerste sarsvirus. Dus ja, noem Drosten gerust een wereldautoriteit als het om corona gaat.

Maar nu, vier weken na de publicatie van het manuscript, blijkt dat de eerste twijfels over de studie niet ongegrond waren (DS 30 april). Er lijkt inderdaad iets mis met de statistische analyse.

Met een degelijke statistiek staat of valt deze studie. Ze vergelijkt namelijk hoeveel virus mensen die besmet zijn met sarsCoV2, in hun keel hebben. De ‘virale lading’ in de keel zou een maatstaf kunnen zijn voor hoe besmettelijk de persoon is. En dus is het een goed idee om de virale lading van kinderen en volwassenen met elkaar te vergelijken.

Bij statistici zijn evenwel twijfels gerezen of deze vergelijkende analyses tussen leeftijdsgroepen naar behoren zijn uitgevoerd. Een juiste analyse zou wellicht zelfs tot een geheel nieuwe conclusie leiden: dat kinderen mínder virus in hun keel hebben dan volwassenen. Dat werpt uiteraard een ander licht op de heropening van de scholen.

Een boeiende discussie, eigenlijk, en zeer relevant bij het ophelderen van het raadsel rond de rol van kinderen in deze epidemie. Maar hoe de discussie komt bovendrijven en hoe ze wordt gevoerd, is geen fraai verhaal.

Campagne tegen Drosten

Het Duitse boulevardblad Bild heeft maandag de kritiek van enkele statistici op de studie gebundeld door citaten uit hun uitgebreidere analyses van de Drostenstudie online te zetten. De statistici bekritiseren de toegepaste statistische toetsen en komen met dezelfde data en andere, meer nauwkeurige tests tot andere conclusies.

Belangrijk detail: de statistici in kwestie wilden Drosten met hun kritische analyses nooit afvallen. Ze beklemtonen dat ze via de gebruikelijke kanalen – en dus transparant en voor iedereen toegankelijk – constructief wilden bijdragen tot het wetenschappelijk debat, net zoals ze dat onder ‘normale’ omstandigheden

Drosten, de verdediger van ingrijpende maatregelen, fungeert als een bliksemafleider voor de frustratie over de Duitse coronaaanpak

zouden doen. Ze wilden niet dat hun kritiek gefundenes Fressen voor Bild zou worden. Maar dat werd die net wel.

Dit artikel in Bild is de voorlopige climax van de campagne tegen Drosten. De Bildkritische blog BILDblog heeft begin deze maand nog een lijst opgesteld van artikels waarmee de krant probeert aan te tonen hoe Drosten zichzelf zou tegenspreken en dat hij overhoop zou liggen met collega’s en politici als bondskanselier Angela Merkel. Er blijkt altijd weinig écht van aan. Drosten, de verdediger van ingrijpende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te houden, fungeert veeleer als een bliksemafleider voor de frustratie over de Duitse coronaaanpak.

Het mag dan ook niet verbazen dat Drosten het niet pikt dat Bild schrijft dat zijn studie ‘grove fouten’ bevat, dat hij ‘twijfelachtige methoden’ hanteert en dat de krant vraagt ‘hoelang de topviroloog er al van wist’. De professor postte maandagnamiddag een screenshot van een email op Twitter. In die

mail vroeg een

Bildjourna

list om een reactie. ‘Interessant. Bild bereidt een tendentieus bericht voor over ons manuscript rond de viruslading’, zette Drosten erbij. ‘Ik moet binnen een uur reageren. Ik heb beters te doen.’

Zwakke methodiek

Houdt het dan echt allemaal geen steek, wat Bild nu weer over Drosten schrijft? Is het echt allemaal onzin?

Drosten, die gisteren niet op een vraag om reactie van De Stan

daard heeft gereageerd, zegt in de nieuwste aflevering van zijn podcast op de Duitse openbare omroep NDR dat hij bewust grove statistische methodieken heeft gebruikt, maar dat de medische betekenis niet zou veranderen met fijnere technieken.

De kritiek van de statistici gaat evenwel naar de kern van de Drostenstudie. In rapporten die meerdere statistici online hebben gezet, fileren ze zijn statistiek. Het gaat dan onder meer over de ‘omnibustest’, waarmee Drosten en zijn collega’s hebben getoetst of de virale lading gelijk is voor alle leeftijdsgroepen. Ze houden ook de ‘logtransformatie’ kritisch tegen het licht waarmee Drosten en zijn collega’s hun resultaten voorstellen. De statistici maken zich er niet snelsnel vanaf.

In eigen analyses komen de statistici zelfs tot heel andere conclusies dan Drosten en zijn team. ‘Kinderen hebben in deze studie gemiddeld 67 tot 85 procent minder viruslading dan volwassenen’, vatte Christoph Rothe, als professor aan de Universität Mannheim gespecialiseerd in statistiek, de bevindingen van een collegastatisticus vorig weekend samen op Twitter. ‘Dat zulke grote verschillen door de auteurs (het team van

Drosten, red.) als “niet beduidend” werden weggezet, ligt aan het feit dat de gebruikte statistieke methodieken zeer zwak zijn.’

Die collega van Rothe, Dominik Liebl (professor aan de Universität Bonn), reageerde meteen op Twitter: ‘Bedankt, precies op die manier wilde ik dat mijn rapport zou worden begrepen!’

Jörg Stoye, die als professor aan de Cornelluniversiteit in de VS lesgeeft over statistiek, schrijft in zijn eigen rapport zelfs: ‘Er zijn veel goede argumenten tegen een snelle heropstart van de scholen, maar de studie van de Charité draagt daar niets toe bij.’

In een interview dat gisteren op de website van Der Spiegel is verschenen, zegt Stoye dat hij net als zijn collega’s die door Bild worden geciteerd, zeer ongelukkig is over hoe hun kritiek nu de pers haalt. ‘Ik wil niet deel zijn van een

Bildcampagne.’

Maar Stoye bevestigt aan Der

Spiegel wel dat hij het inhoudelijk niet eens is met de studie van Drosten. ‘De kinderen in de studie dragen minder virussen dan de volwassenen. De vraag is dan: is dat slechts toeval? Of zit daar een patroon achter? Ik denk dat het om het laatste gaat, anders dan de studie. Daar verschillen we inderdaad van mening.’

In zijn rapport, en opnieuw in het interview, beklemtoont Stoye dat hij geen kwaad opzet vermoedt bij Drosten.

Rechtzetten en doorgaan

Ook Herman Goossens, professor microbiologie aan het UZ Antwerpen, verdenkt zijn collega – de twee maken deel uit van een

Europees netwerk van onderzoekers – niet van kwade wil. ‘Hij is een briljante viroloog. Het virologische deel van de studie is ook helemaal in orde. Maar de statistiek …’

Twee dagen na de publicatie van het manuscript, op vrijdag 1 mei, hielden Goossens en Drosten hun wekelijkse teleconferentie met alle andere collega’s uit hun netwerk. ‘We hebben hem toen duidelijk gezegd: “Christian, je statistiek deugt niet, je gaat te snel in jouw conclusies, dit heeft enorme gevolgen voor het beleid.” Zeker in zijn rol als wetenschapper aan wie advies wordt gevraagd, moet hij extra voorzichtig zijn.’

‘Als wetenschapper moet je ervoor blijven openstaan dat het toch allemaal anders in elkaar zit dan je eerst hebt verondersteld. De sprong van onderzoeksresultaten naar een beleidsaanbeveling over de scholen heeft hem heel kwetsbaar gemaakt. Christian was ineens te veel beleidsmaker en te weinig wetenschapper.’

Om mekaar voor gelijkaardige fouten in papers te behoeden, hebben Goossens en zijn Europese collega’s afgesproken om nieuwe manuscripten eerst onder elkaar kritisch te bespreken alvorens ze online te zwieren. Eerder al hekelde Goossens dat de wetenschappelijke toetsing van artikels in coronatijden al te vaak uitgesteld wordt (DS 4 mei).

Dat Drosten nu wordt afgemaakt door Bild, heeft hij volgens Goossens niet verdiend. ‘Dit is één uitschuiver. Onder normale omstandigheden zou ik zeggen: so

what, je statistiek klopt niet, zet het recht en ga verder.’

‘Als wetenschapper moet je ervoor blijven openstaan dat het toch anders in elkaar zit dan je eerst hebt verondersteld. Christian was ineens te veel beleidsmaker en te weinig wetenschapper’

HERMAN GOOSSENS

Professor microbiologie (UZ Antwerpen)