‘Filip Flater’ is helemaal vergeten
Koning Filip brengt een nieuwe dynamiek in de monarchie, maar het strategische doel – een stabiel koningschap in een stabiel België – blijft veraf. Zeker nu de steun voor het koningshuis in Vlaanderen langzaam afkalft.
Het verschil in daadkracht tussen de ‘drie koningen’ die de regeringsonderhandelingen proberen te sturen, en de échte koning viel deze week op. De partijvoorzitters van MR, Open VLD en CD&V proberen een doorbraak te forceren in de formatie, maar raakten het zelfs onderling niet eens. Intussen schreef koning Filip een uitzonderlijke brief aan de Congolese president Félix Tshisekedi, waarin hij tegenover de Congolezen zijn spijt uitdrukte over de gruwel in CongoVrijstaat en de vernederingen tijdens Belgisch Congo.
Daarmee verraste koning Filip iedereen. Bij de opening van het AfricaMuseum anderhalf jaar geleden bleef hij nog diplomatisch weg om controverse te vermijden. Nu liep hij voorop, zonder de geschikte gelegenheid of de sereniteit af te wachten waar het Hof anders altijd op rekent. Het was net andersom: de koning hoopte met zijn geste de sereniteit te laten terugkeren. Een klassieke keuze had erin bestaan te wachten op een bezoek aan Kinshasa – er was er een gepland eind juni, naar aanleiding van de zestigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid, maar dat kon wegens de coronacrisis niet doorgaan. Filip wachtte niet, gelet op de actualiteit rond de Black Lives Matter-protesten en de acties tegen de beelden van zijn betovergrootoom Leopold II.
Het mag vooruitgaan
Het toont de nieuwe wind die door het Paleis waait, sinds Filip op de troon zit. Het defensieve en klagende van koning Albert, met de jarenlange rechtsgang rond de erkenning van zijn dochter Delphine als hoogtepunt, zijn weg. Voor Filip mag het vooruitgaan. Hij wil opbouwen en aanmoedigen. Hij wil dicht bij de bevolking en bij de actualiteit staan en dossiers niet laten verrotten.
Koning Filip grapt met Philippe Geubels, schakelt over naar een glutenvrij dieet, gaat kitesurfen, sympathiseert met de klimaatbetogers en gele hesjes, en heeft een mening over de Brexit en Trump. Het imago moet jonger en dynamischer, de goed geregisseerde breuk met het verkrampte Paleis van voor zijn aantreden moet duidelijk zijn. Filip zoekt ook meer aansluiting bij Vlaanderen, waar de sleutel voor het overleven van zijn koninkrijk ligt, maar waar de steun voor het koningshuis ook langzaam afkalft en waar de grootste partijen diepe republikeinse reflexen hebben.
Alle verwijzingen naar de ‘Filip Flater’ van zijn jonge jaren zijn vandaag achterhaald. Aan de heilzame invloed van topdiplomaat Frans van Daele alleen kan het niet liggen. De voormalige kabinetschef van de koning kreeg aanvankelijk het krediet voor de goede aanpak van de koning, maar is straks al drie jaar weg. Onder zijn opvolger, Vincent Houssiau, wordt dezelfde lijn voortgezet. En die lijn is duidelijk: aanpassen aan het federale België, aan de Vlaamse publieke opinie en aan de moderne wereld van de 21ste eeuw om zo de Belgische constructie overeind te houden.
Los eindje
Er is alleen dat ene losse eindje, de nieuwe aanslepende politieke crisis die het Belgische model doet kraken in zijn voegen. Strikt genomen is het zelfs niet de taak van de koning om zich daar nu over te bekommeren. Formeel gezien is er een regering met volle bevoegdheid en is de koning dus niet aan zet, tenzij de politiek hem dat alsnog zou vragen.
Deze uitzonderlijke situatie, met een regering én regeringsonderhandelingen tegelijk, is zelfs een uitgelezen kans voor de voorstanders van een protocollair koningschap om te bewijzen dat de politiek het ook wel zonder gekroonde hoofden kan, die democratisch niet gelegitimeerd zijn en zich dus niet te mengen hebben in politieke zaken. Alleen valt de ervaring daarmee voorlopig erg tegen. Formatiegesprekken met of zonder de bemiddelende rol van de koning stoten op dezelfde onwil en blokkeringen.
Koning Filip was zo gedwongen meer en meer de limieten van zijn functie op te zoeken. Bij de vorming van de Zweedse coalitie zes jaar geleden kon hij zich nog beperken tot de rol van ceremoniemeester. De politiek raakte er wonderwel zelf uit, zij het met een onorthodoxe formule. Dat is nu wel even anders.
Dit voorjaar heeft Filip voor het eerst een zet gedaan die niet automatisch voortvloeide uit zijn gesprekken met partijvoorzitters. Iedereen verwachtte eind januari dat N-VA-voorzitter Bart De Wever en/of PS-voorzitter Paul Magnette het initiatief zouden krijgen, nadat MRvoorzitter Georges-Louis Bouchez en CD&V-voorzitter Joachim Coens er niet in waren geslaagd de N-VA en de PS aan één tafel te houden.
Op naar 2030
Het werd uiteindelijk vicepremier Koen Geens (CD&V), op aansturen van de koning. Magnette had immers op voorhand laten weten dat een opdracht samen met Bart De Wever ‘voor de show’ zou zijn. De gewiekste Geens, bij wie Houssiau ook nog kabinetschef was geweest, leek dan een betere keuze. Het draaide niet zo uit, ook omdat Geens van zijn eigen partij geen manoeuvreerruimte kreeg. Filip heeft er de voorbije maanden hard voor geijverd om een regering met de N-VA mogelijk te maken, omdat hij die nodig acht voor de stabiliteit van het land Ook Albert II gunde De Wever weinig ruimte om tijdens regeringsonderhandelingen het initiatief te nemen. In oktober 2010 kreeg De Wever slechts tien dagen van de koning om als ‘verduidelijker’ zijn voorstellen op papier te zetten. De context was nu wel anders. Filip heeft er de voorbije maanden hard voor geijverd om een regering met de N-VA mogelijk te maken, omdat hij die nodig acht voor de stabiliteit van het land. Alleen ontbrak het draagvlak in Franstalig België om De Wever alleen aan zet te brengen.
De opdracht om België in veilig vaarwater te brengen tegen 2030, de tweehonderdste verjaardag van ons land, is daarmee nog niet geslaagd. Een uitzicht op een stabiele federale regering is er niet, in de peilingen domineren anti-Belgische en antiroyalistische partijen. De goede evaluatie die de koning zelf krijgt, verandert daar niets aan. In 2030 zal koning Filip zijn zeventigste verjaardag vieren, kroonprinses Elisabeth zal dan 29 jaar zijn.
Filip grapt met Philippe Geubels, schakelt over naar een glutenvrij dieet, gaat kitesurfen. Het imago moet jonger en dynamischer