Svetlana Tichanovskaja
‘26 jaar gebeurde er niets, nu zijn de Wit-Russen wakker geworden’
De naar het buitenland gevluchte Wit-Russische presidentskandidate, Svetlana Tichanovskaja, vraagt nieuwe verkiezingen. ‘Buitenstaanders denken dat de bevolking rustiger wordt. Dat is niet zo. Ze heeft zich anders georganiseerd.’
Politiek activiste Svetlana Tichanovskaja is het boegbeeld van de oppositie tegen de Wit-Russische leider Alexander Loekasjenko. Toen zij verzet wilde aantekenen tegen de officiële uitslag van de presidentsverkiezingen van begin augustus, werd ze geïntimideerd en vluchtte ze naar Litouwen.
Via Skype geeft ze een inkijk in haar eisenbundel: alle politieke gevangenen moeten worden vrijgelaten, er moet een dialoog worden opgestart met de autoriteiten en er moeten nieuwe verkiezingen komen.
Sommigen willen dat de EU u als legitieme president erkent.
‘Ik weet het niet. Voor onze mensen is het duidelijk voor wie ze hebben gestemd. Zij weten wie verkozen is. Wij moeten voor het volk van Wit-Rusland niet bewijzen wie de legitieme president is.’
‘Ik begrijp dat andere landen worstelen met die vraag. En dus ben ik de landen die Loekasjenko niet als president hebben erkend, dankbaar. De verkiezingen waren immers vervalst.’
‘Ik zou willen kunnen bewijzen dat ik op een normale, wettelijke manier heb gewonnen. Maar de kiescommissie heeft het bewijsmateriaal, de stembiljetten, vernietigd. Ik kan nu dus niet zeggen dat ik, Svetlana Tichanovskaja, de president ben, want ik wil het wettelijk kader van ons land respecteren.’
De EU erkent de uitslag van de verkiezingen niet en zal sancties uitvaardigen tegen leden van het regime. Is dat voldoende?
‘Ik kan de Europese Unie of andere landen echt niet om iets speciaals vragen, net omdat Loekasjenko insinueert dat Europa ons helpt. Deze politieke crisis is een interne affaire, die wij zélf moeten managen. De bevolking van Wit-Rusland is zelf verantwoordelijk voor het resultaat van deze crisis.’
‘Ik vraag gewoon dat men ons volk steunt en over de toestand spreekt. Als een land meer wil doen – sancties uitvaardigen of iets anders – dan moet het dat zélf beslissen. Ik kan dat niet vragen. Het enige wat ik wens, is dat jullie bemiddelen, omdat het goed mogelijk is dat wij zelf de dialoog met de autoriteiten niet op gang kunnen trekken. Zij willen niet naar ons luisteren.’
‘Dat zullen Rusland en de EU moeten zijn, want hun onderlinge relaties zijn ook belangrijk. Misschien kan de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, red.) hier ook bij helpen. Rusland én Wit-Rusland maken namelijk deel uit van die organisatie.’
Denkt u werkelijk dat Rusland zal instemmen met nieuwe verkiezingen in uw land? ‘Omdat de Russische bevolking ons dan als voorbeeld zou kunnen nemen? Tja … (zucht) Deze politieke spelletjes zijn zo moeilijk. Als vrouw wil ik dat alle landen goede relaties met elkaar onderhouden. Ik dat Rusland een grote invloed uitoefent – niet zozeer op ons land, maar wel op onze president. Loekasjenko en de Russische president Poetin zijn vrienden. Maar de Wit-Russen moeten niets meer van Loekasjenko hebben. Zelfs als hij zou aanblijven, heeft hij geen enkele vorm van gezag meer bij de bevolking. Ik weet echt niet hoe hij aan de macht kan blijven. Door geweld te gebruiken? Daar komt ooit wel eens een einde aan.’
‘Onze belangrijkste eis is dat de soevereiniteit van ons land wordt gerespecteerd. We zien dat mijnheer Loekasjenko Rusland geregeld om raad vraagt en dat is niet normaal. Dit is géén geopolitieke kwestie, dat zeg ik al de hele tijd. Er is voor de Russen geen enkele reden om met geweld op te treden in ons land. Wit-Russen en Russen zijn als broeders, en de Russische bevolking zal geen begrip tonen als Russische troepen in Wit-Rusland zouden tussenkomen.’
De betogingen gaan vandaag hun 26ste dag in. Had u verwacht dat het zo lang zou duren?
‘Mogelijk wordt het een lange strijd, maar de toestand kan van de ene op de andere dag omslaan. Wij weten niet wat de autoriteiten van plan zijn, maar onze mensen zullen niet opgeven, de stakingen gaan verder.’
‘Buitenstaanders denken misschien dat de bevolking rustiger wordt, maar dat is niet het geval. Ze heeft zich anders georganiseerd. Er zijn ook steeds meer zakenmannen die zich inzetten. Ze helpen de mensen die geleden hebben onder het geweld of die ontslagen zijn.’
‘26 jaar lang hebben we een gewoon leven geleid, er gebeurde niets. Maar nu zijn de mensen wakker geworden. Het is allemaal heel nieuw voor ons en we moeten reageren zoals we ons voelen: en dat is vredevol.’
Maria Kalesnikava wil een nieuwe partij ‘Samen’ oprichten. Veronika Tsepkalo en haar man denken ook na over een nieuwe partij. Die twee vrouwen zijn uw medestrijdsters. Is het moeilijk om de oppositie aan één zeel te laten trekken?
‘Wij zijn niet de oppositie, we zijn de meerderheid. (lacht) Maar dit is een moeilijke vraag. Ik focus me nu op de coördinatieraad, die werd opgericht door de verschillende presidentskandidaten om de machtsoverdracht van Loekasjenko op een kalme en ordentelijke manier te organiseren en verkiezingen te organiseren.’
‘De aankondiging over de nieuw op te richten partij was een verrassing, de beslissing was niet met ons doorgepraat. Maar dat is geen probleem: Maria Kalesnikava denkt dat het tijd is om een partij op te richten en wij moeten dat respecteren. Maar we overleggen, we werken parallel en ons werk wordt niet belemmerd.’
Drie leden van de coördinatieraad zitten in de cel, onder wie Nobelprijswinnares Svetlana Alexievitsj. Is dat niet problematisch voor jullie werking?
‘Het feit dat onze mensen opgepakt worden, gewoon omdat ze oppositie voeren, is een groot probleem. Ook belangrijke mensen die de protesten mee organiseren, worden gearresteerd. Maar we kunnen voortweet
‘Onze vrouwen beseffen dat ze zich niet achter de schouders van hun mannen mogen blijven verschuilen. Als ze de vrijheid willen voor hun kinderen, kunnen ze daar nu iets aan doen’
werken met de coördinatieraad, er staan veel talentvolle mensen klaar.’
Het regime van Loekasjenko heeft zwaar teruggeslagen, met folteringen en geweld. Worden de mensen niet bang om nog op straat te komen?
‘We zijn 26 jaar lang bang geweest, en natuurlijk zijn de mensen nu ook bang. Niemand wil geslagen of opgepakt worden. Maar de betogers zijn fantastisch. Elke dag overwinnen de mensen hun angst en trekken ze de straat op. Als er geen gevaar dreigt, is dat makkelijk, maar onze mensen tonen hoe je écht dapper bent. En dat is geweldig. Ze willen echt vrij zijn, ze willen echt dat er iets verandert. Mensen uit westerse, democratische landen zijn vergeten wat het is om bang te zijn, en wat het betekent om die angst elke dag te overwinnen. De betogers in Wit-Rusland zijn echte helden.’
Waarom zijn de vrouwen zo dapper?
Ik zag nooit eerder een revolutie waar vrouwen de kar trekken. Hoe komt dat?
‘Ik weet het niet. (lacht) We weten wat er gaande is en moeten een voorbeeld stellen. Tijdens onze campagnes zagen we dat niet alleen mannen belangrijk waren, maar dat ook vrouwen de kracht vonden om zich kandidaat te stellen. Het is misschien symbolisch, maar wij zijn sterke vrouwen en we kunnen wat mannen doen. Misschien doen we het zelfs beter.’
‘Het is mooi om veel vrouwen te zien protesteren. Ze doen dat vredevol, geven bloemen aan de agenten. Ze organiseren de protesten zelf, want ze beseffen dat ze niet in hun keukens moeten blijven staan, zich niet achter de schouders van hun mannen mogen blijven verschuilen. Willen ze hun kinderen de vrijheid kunnen schenken, dan hebben ze nu de kans om daar iets aan te doen.’