‘Voor Jozef Chovanec liep het al van in het begin mis’
‘Vanaf het eerste moment behandelden de politie en hulpdiensten Jozef Chovanec als een relschopper, niet als iemand die hulp nodig had’, zegt Ann Van de Steen, de advocate van Chovanecs weduwe.
Jozef Chovanec die zichzelf tot bloedens toe verwondt. De uitgelaten sfeer onder de agenten. De Hitlergroet. En uiteindelijk de hartmassage, die hem niet meer kon redden. De laatste uren van Chovanec liggen vast op beelden uit de politiecel.
‘Maar de kiem van die hele situatie, en dus van zijn overlijden, zit al in hoe hij werd benaderd toen hij van het vliegtuig moest’, zegt Ann Van de Steen, de advocate van Chovanecs weduwe Henrieta Chovanchová. ‘Op het tarmac hingen de politiemensen al de “bottinekes” uit, terwijl Jozef in de eerste plaats hulp nodig had. Toen ik voor het eerst het dossier begon te lezen, leek het alsof het er een was van geweld tegen de politie. Er zijn zeer veel agenten slachtoffer van agressie en ik heb een enorm respect voor al die politiemensen die hun job goed doen, maar in dit dossier leken die agenten vooral met zichzelf bezig. Er werd tegen Jozef een onderzoek wegens weerspannigheid opgestart, hij zou worden ondervraagd als een verdachte. Niemand leek te overwegen dat er een medisch probleem was.’
Waarom begon hij zich plots zo raar te gedragen, waardoor hij van de vlucht moest?
‘Jozef had psychische problemen en was daarvoor in behandeling. Hij was ook erg gestresseerd omdat hij in België een nieuwe firma aan het opstarten was. Mogelijk waren dat triggers voor een soort aanval.’
‘Probeer zo iemand maar eens tegen zichzelf te beschermen’, is de reactie van veel politiemensen op de beelden. ‘In de maatschappij mag de politie als enige geweld gebruiken, maar een van de voorwaarden is dat het proportioneel gebeurt. In dit dossier bots je voortdurend op het gebrek aan respect waarmee Jozef is behandeld. De gebaren die worden gemaakt, het deken dat over zijn hoofd wordt getrokken, de manier waarop hij op het einde aan zijn T-shirt van het bed wordt gesleurd …’
‘Ik heb al vaak gezien hoe agenten goed zorgen voor arrestanten, bijvoorbeeld door hun medische toestand in de gaten te houden. Hier moeten ze toch ook hebben gezien dat hij medische hulp nodig had?’
Er is een dokter ter plaatse gekomen, die Chovanec vanop afstand heeft onderzocht. Wat denkt u van het werk van het medisch personeel? ‘Die zaten helemaal mee in het sfeertje van “het is maar een gearresteerde Slovaak”. De spoedarts zei voor de inspuiting: “Als hij een hartaanval heeft, is dat geen groot verlies”. Daarmee is alles gezegd.’
Woensdag kwam het parketgeneraal voor het eerst met een reactie. Het zegt dat er geen bewijs is dat de agenten verantwoordelijk zijn voor de dood van Chovanec, en dat de beelden in hun context moeten worden gezien (DS 3 september).
‘Welke context is dat dan? Die van de gruwel? Die waarin overdreven geweld is toegelaten? Eigenlijk zegt het gerecht tegen ons, de burgerlijke partij: vraag maar bijkomende onderzoeksdaden zoveel je wilt, het maakt toch niet meer uit. (ironisch) Er zal nu een reconstructie van die nacht komen, wat moet ik daar dan zitten doen? Mijn nagels vijlen?’
Waarom wilt u dat er een reconstructie komt als er al uren aan camerabeelden zijn?
‘Die camera filmt niet alles, hé. De wedersamenstelling zal in de cel zelf zijn, met alle betrokken agenten samen. Het wordt interessant om ze in die situatie elk hun versie van de feiten te laten geven en te vergelijken met wat ze tijdens verhoren hebben verklaard.’
Hoe kwamen de parlementaire getuigenissen van de vorige en huidige commissarisgeneraal aan? ‘Catherine De Bolle zei dat ze het had moeten weten, en Marc De Mesmaeker zei dat hij de hand reikt aan Jozefs familie. Wat betekent dat nog als de beelden “in hun context” moeten worden geplaatst? Niemand moet zich nog verontschuldigen, want er is blijkbaar een context waarin dit allemaal mag.’
‘Volgens het gerecht moeten we de beelden “in hun context” zien. Is die context dan een vrijgeleide voor dit gedrag van de politie?’
Ann Van de Steen Advocate
Hebt u nooit tegen de onderzoeksrechter gezegd dat de politie een tuchtonderzoek moest opstarten? ‘Neen, want ik ging er – blijkbaar verkeerd – van uit dat die agenten op het matje zouden worden geroepen.’ Waarom zijn de beelden naar buiten gekomen? ‘Henrieta wilde dat vorig jaar al doen omdat ze vreesde dat alles onder de mat zou worden geveegd. Ik heb haar gezegd dat ze geduld moest oefenen. Toen bleek dat er geen inverdenkingstelling zou komen, heeft ze de beelden naar buiten gebracht. Wij willen dat het dossier voorkomt bij een vonnisrechter, zodat alle betrokkenen in alle openheid verantwoording afleggen. Als er dan een vrijspraak is, zullen we dat aanvaarden. Maar er is een openbare procedure nodig.’
‘Ik kan me voorstellen dat de betrokken agenten sinds het lekken van de beelden opgejaagd wild zijn, maar wij hadden toch gedacht dat ze een signaal zouden hebben gekregen dat ze over de schreef waren gegaan.’