‘Niemand weet nog wat er verlangd wordt van de woonzorgcentra’
De nieuwe regels voor bezoek aan rusthuisbewoners leiden al tot ophef nog voor ze goed en wel zijn ingevoerd. De directies hebben schrik dat het virus door de voordeur binnenkomt, de families pikken de betutteling niet langer.
Huilende bewoners en radeloze familieleden. De voorbije weken werden filmpjes van hartverscheurende taferelen in de woonzorgcentra gedeeld. Omdat de druk onhoudbaar werd, stelde de Taskforce covid-19 Zorg van Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) nieuwe bezoekregels op. Die gaan vandaag in. Mensen die tot de bubbel van vijf behoren, mogen een rusthuisbewoner weer op de kamer bezoeken én knuffelen. Ook een uitstapje is mogelijk, als de veiligheidsvoorschriften nageleefd worden. Bezoekers mogen op elk moment langskomen, zonder dat ze voortdurend de klok in de gaten moeten houden.
Maar veel rust brengen de richtlijnen niet. Ze kunnen immers op verschillende manieren geïnterpreteerd worden. Een ruime lezing zegt dat ook mensen van buiten de bubbel op bezoek mogen komen, zolang ze afstand houden en een mondmasker op hebben. De enge versie is dat de versoepelingen alleen moeten als de organisatie dat aankan. In de praktijk kan elk woonzorgcentrum zelf beslissen.
Veel woonzorgcentra blijven bij een strikte lezing. ‘Mijn grootmoeder zit in een woonzorgcentrum van Armonea’, vertelt Miet Kuppens.
‘Die koepel heeft beslist dat alleen de dichte bubbel op bezoek mag komen, de kleinkinderen niet. We kunnen ook niet gaan wandelen met oma, hoewel we daar echt naar snakken.’
Handen aanraken
‘Ik begrijp dat niet iedereen staat te springen voor de versoepelingen, maar ik word stilaan wanhopig. We zijn door de hel gegaan. In april is opa gestorven aan covid-19. Oma is zelf doodziek geweest door het virus, ze kon niet naar de begrafenis van haar man. Ze hield zich sterk, met het uitzicht op een versoepeling. En nu dit. We zijn bang dat ze de moed verliest.’
‘De dubbele standaard stoort mij. Wij mogen een bubbel van vijf hebben én daarbuiten nog mensen zien op een afstand. Mijn grootmoeder mag dat niet. Ik vind het onbegrijpelijk dat woonzorgcentra op een arbitraire en betuttelende manier bepalen wanneer en hoe mensen die aan het einde van hun leven zijn, hun familie mogen zien.’
Die betutteling is ook wat Klarastem Heidi Lenaerts dwarszit. In een open brief aan Wouter Beke, die viraal ging, beschreef ze de wanhoop over het strenge regime haar dementerende vader onderworpen wordt. ‘In het wzc waar hij verblijft, komen er nu eindelijk versoepelingen’, zegt ze. ‘Maar ik hoor dat de regels overal anders zijn. Wouter Beke had duidelijke richtlijnen moeten geven. Garandeer dat de mantelzorgers
Margot Cloet altijd mogen komen, dat handen aanraken altijd mag. Het is de enige manier om nog contact te hebben op het einde. Als je je handen ontsmet, houdt dat geen risico in.’
Terwijl families de regels nog te streng vinden, vrezen gemeentebesturen en woonzorgcentra net dat de nota de deur te wijd openzet. ‘Wij hebben onze woonzorgcentra gevraagd om de regeling niet toe te passen’, zegt Hans Bonte (SP.A), burgemeester van Vilvoorde. ‘Onze besmettingscijfers gaan de hoogte in. We zijn een multiculturele stad waar veel mensen terugkeren van familiebezoek, vaak in Oost-Europese landen met een code rood. Er zijn ook veel contacten met Brussel. Dit zijn niet de goede omstandigheden om de deuren van de rusthuizen weer open te gooien. Wij vragen dus om bezoek te beperken tot mensen uit de intieme bubbel.’
Angst en vermoeidheid
Ook bij de directies overheerst het gevoel dat het te snel gaat, zegt Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro, de koepel boven de katholieke woonzorgcentra. Zij zit aan tafel bij de taskforce die de versoepeling invoerde. ‘Maar ik begrijp dat de directies aarzelen. Ze vrezen dat zij verantwoordelijk gesteld worden als het virus binnenkomt. Onderschat ook hun stress niet. De negatieve beeldvorming heeft erin gehakt, sommigen werden er ziek van. Ze worden heen en weer geslingerd tussen hun streven naar menselijkheid en naar veiligheid. Er is angst en vermoeidheid. Ook de rusthuisdirecteurs zijn op.’
Dat gevoel tussen hamer en aambeeld te zitten is verplettewaaraan rend, knikt Laurence Degreef. Ze leidt het wzc Annuntiaten in Heverlee. ‘Ik vraag me af hoe lang we dit volhouden. Gaan we bij de eerste virale besmettingen weer op de rem staan? Wat als er personeel uitvalt met verkoudheidssymptomen? Wij hebben sinds mei de regeling vrij soepel gehouden, om niet de hele tijd van koers te moeten wijzigen. Maar ik vrees dat we, als het virus weer oprukt, moeten terugschakelen.’
Er is te weinig visie, vindt Degreef. ‘Ik begrijp de radeloosheid van de families. Maar ook wij zijn in de war. Niemand weet nog wat er verlangd wordt van de woonzorgcentra. Enkele maanden geleden vond iedereen dat we kleine ziekenhuizen moesten worden met betere medische kennis. Vandaag overheerst het idee dat we een warme thuis moeten bieden. Wat we ook beslissen, ze schieten op ons. Zo gaat het eigenlijk al jaren.’
‘De directies worden te veel aan hun lot overgelaten’, vindt Margot Cloet. ‘We moeten hier dringend een debat over voeren. Hoe willen we voor onze ouderen zorgen? Hoe zullen we dit oplossen? De instellingen aan de schandpaal nagelen heeft weinig zin.’
‘We moeten dringend het debat voeren: hoe willen we voor onze ouderen zorgen? Hoe zullen we dit oplossen?
ZorgnetIcuro
‘De leden van Reuzegom zijn niet de kille moordenaars voor wie ze door sommige advocaten worden versleten en waarvoor ze op de sociale media collectief uitgespuwd worden.’ Strafpleiter John Maes hamert op de noodzaak van nuance. Ook het gerecht plakt niet de kwalificatie moord op de feiten van eind december 2018. Er is sprake van onopzettelijke slagen en verwondingen met de dood tot gevolg, van het toedienen van schadelijke stoffen en van mensonterende behandeling.
Dat de publieke opinie al zo gretig de voorhamer bovenhaalt terwijl de zaak nog niet eens doorverwezen is naar een strafrechter, baart Maes zorgen. ‘De rechtszaal is de enige plek waar de zaak van Sanda Dia beoordeeld moet worden, en ik kan iedereen verzekeren: er komt een eerlijk proces. Dit onderzoek is goed en grondig gevoerd en iedereen is daarbij gebaat, niet het minst de leden van Reuzegom. Men pleit massaal voor #JusticeforSanda, en dat is bewonderenswaardig, maar wees gerust: die zal er ook komen. Dat men daaraan twijfelt, is omdat sommigen de mensen in de straat nodeloos opjutten. En dat is nooit goed.’
‘Ik stoor mij aan de framing die al enkele weken aan de gang is. Men speelt het spel niet eerlijk en gooit principes als het vermoeden van onschuld of het recht op privacy weg. Ik heb zelf geen persoonlijke banden met Reuzegom, maar als jurist stel ik vast dat familieleden van Reuzegommers lastiggevallen worden en dat men alles op één hoop gooit. Alsof de rechtbank, de enige plek waar geoordeeld mag en zal worden, verveld is tot een volkstribunaal.’
‘Sven Mary, een van de advocaten van de familie van Dia, speelt hierbij een grote rol. Hij zet zelfs de advocaten van Reuzegom neer als mensen zonder empathie, omdat sommigen bijkomende onderzoeksdaden vragen. Dat gebeurt in élk strafonderzoek. Ook zonder tussenkomst van bepaalde advocaten van de verdediging was de raadkamer afgelopen vrijdag niet doorgegaan. Meester Mary weet dat deksels goed. Een advocaat handelt vanuit het belang van zijn cliënt, niet vanuit de bekommernis of zijn tussenkomst sympathiek is of niet. En dan krijg je een stille wake met fout geïnformeerde mensen die vrezen dat er nooit gerechtigheid komt.’
John Maes ‘Ik ga daar geen enkele uitspraak over doen, maar men mag wel eens stilstaan bij wat die Reuzegommers momenteel over zich heen krijgen. Dat staat uiteraard volledig los van wat de nabestaanden van Sanda Dia moeten doorstaan. Het baart mij als advocaat, maar ook als burger, zorgen hoe elke vorm van sereniteit in dit dossier weg is.’ ‘Omdat justitie veel beter functioneert dan de mensen denken. Alleen de excessen halen de media, en soms is het nodig dat advocaten dan hard op tafel slaan, zoals in de zaak-Chovanec. De zaakSanda Dia is een gevoelige zaak, maar er loopt niets mis bij de behandeling ervan. Dit is een zaak met alleen maar verliezers.’
‘Men mag wel eens stilstaan bij wat die Reuzegommers nu meemaken’
Advocaat