Bedreigde Nobelprijswinnaar krijgt nog geen bescherming
Een maand nadat Nobelprijswinnaar Denis Mukwege doodsbedreigingen ontvangen had, krijgt de Congolese gynaecoloog nog steeds geen bescherming van het leger of van de VN-blauwhelmen.
Op 16 en 17 juli vond in het afgelegen Oost-Congolese dorpje Kipupu een bloedbad plaats, waarbij volgens plaatselijke bronnen tweehonderd mensen om het leven kwamen (DS 28 juli). Toen het nieuws daarover bekendraakte, plaatste dokter Denis Mukwege een strenge veroordeling op Twitter. Mukwege, die in zijn Panziziekenhuis in Bukavu duizenden verkrachte vrouwen opereerde en systematisch mensenrechtenschendingen aanklaagt, won in 2018 de Nobelprijs voor de vrede.
In zijn tweet schreef hij dat de aanstichters van het recente geweld dezelfden zijn als diegenen die in 1996 verantwoordelijk waren voor het oorlogsgeweld. Zonder dat met zoveel woorden te zeggen, was dat een sneer naar het Rwandese regime van president Paul Kagame, dat in 1996 het toenmalige Zaïre binnenviel.
Na het versturen van zijn tweet ontvingen Mukwege en zijn familie via de telefoon en sociale media meerdere doodsbedreigingen.
Een van de eersten om Mukwege in bescherming te nemen was Michelle Bachelet, Hoog VN-commissaris voor de Mensenrechten. ‘Zijn leven is blijkbaar in groot gevaar’, zei Bachelet die eraan toevoegde dat het Congolese regeringsleger verantwoordelijk is voor Mukweges veiligheid.
Onder internationale druk zei de Congolese president Félix Tshisekedi dat de regering ‘alle noodzakelijke maatregelen’ zou nemen om Mukweges veiligheid te garanderen. Hij beloofde een onderzoek naar de doodsbedreigingen.
Al aanslag overleefd
Maar de afgelopen weken is op dat vlak blijkbaar niets gebeurd. Meerdere bronnen uit de entourage van Mukwege bevestigen aan De Standaard dat de Nobelprijswinnaar het zonder bescherming moet stellen. ‘De regering heeft bescherming beloofd, maar er gebeurt niets’, zegt de Oost-Congolese mensenrechtenactiviste Passy Mubalama, wiens organisatie Aidprofen opkomt voor slachtoffers van seksueel geweld. ‘Dat is in de eerste plaats een groot probleem voor dokter Mukwege zelf, maar ook voor alle andere mensenrechtenverdedigers. Want als Mukwege bedreigd wordt, betekent dit dat alle mensenrechtenactivisten bedreigd worden. We verwachten van de regering dat ze ons beschermt, maar er gebeurt niets.’
Amnesty International dringt er bij Tshisekedi en de plaatselijke VN-macht op aan om niet langer te talmen met de bescherming van Mukwege, die in 2012 op het nippertje een aanslag overleefde. ‘Wij zijn gealarmeerd, omdat de Congolese regering en de VN-verantwoordelijken, twee weken na Tshisekedi’s belofte om Mukwege te beschermen, nog steeds geen concrete maatregelen troffen.’
‘Het is ambigu. De Congolese staat moet Mukwege beschermen’, zegt Congo-expert Kris Berwouts. ‘Maar het is algemeen geweten dat een belangrijk deel van het machtsapparaat een groot probleem heeft met de manier waarop Mukwege mensenrechtenschendingen en het slechte overheidsbestuur aanklaagt. Het feit dat er met Tshisekedi een nieuwe president kwam, verandert niets aan het feit dat veel machtige Congolezen Mukwege als een tegenstander zien.’
Oorlogsmisdaden
Berwouts veronderstelt dat de recente doodsbedreigingen veeleer afkomstig zijn van het Rwandese regime. Ook Mubalama laat daarover weinig twijfels bestaan. Zowel Berwouts als Mubalama verwijst naar de tweede paragraaf van de tweet die Mukwege in juli de wereld instuurde.
Daarin schrijft hij dat er eindelijk eens werk moet gemaakt worden van de aanbevelingen van het Mapping Report van 2009. Dat is een VN-rapport waarin sprake is van zware mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden gepleegd door onder meer het Rwandese leger op Hutu-vluchtelingen in Oost-Congo. In het rapport, dat de periode 1993-2003 behandelt, wordt gesuggereerd dat er sprake was van een genocide. Die stelling lokte bij het Kagameregime scherpe reacties uit.
Mukwege vindt dat er een internationale strafrechtbank moet komen om de wandaden van destijds verder te onderzoeken en de daders te bestraffen. Mocht dat Hof er ooit komen, zou dat betekenen dat ook de hoogste verantwoordelijken van het regime in Kigali, tot en met Paul Kagame, zich voor het gerecht zouden moeten verantwoorden en straffen riskeren.
‘Als Mukwege bedreigd wordt, betekent dit dat alle mensenrechtenactivisten bedreigd worden’
Passy Mubalama
Activist Aidprofen