‘Risico op confrontatie tussen Turkije en Griekenland groter dan ooit’ ANALYSE
Het conflict tussen Athene en Istanbul over gas en grenzen in het oosten van de Middellandse Zee escaleert snel. Het risico op een militair conflict tussen beide Navo-landen is reëel. ‘De kleinste vonk kan leiden tot een catastrofe.’
Griekenland stelt zich, verwijzend naar het zeerecht, onwrikbaar op, en verlangt Europese sancties tegen Turkije wegens zijn gasboringen in betwiste wateren. Maar Europa is verdeeld: Frankrijk dringt aan op een harde aanpak van de Turken, Duitsland werpt zich juist op als bemiddelaar.
Twee weken geleden kwamen gevechtsvliegtuigen uit Frankrijk en de Verenigde Arabische Emiraten aan in Griekenland voor een militaire oefening vanaf een marinebasis op Kreta. Ook Italiaanse en Cypriotische troepen namen deel. Het doel van de oefening was Turkije af te houden van nieuwe gasboringen. Ankara stuurde onlangs een onderzoeksschip ten zuiden van het Griekse eiland Kastellorizo voor proefboringen, beschermd door Turkse marineschepen.
Ondertussen kondigde Ankara zijn eigen marineoefeningen aan in het oosten van de Middellandse Zee, en opmerkelijk genoeg ook een Russische oefening. Ankara staat internationaal geïsoleerd, maar stelt zich assertief op. Het voelt zich gesterkt door zijn grote, moderne marine van zestien fregatten en twaalf onderzeeërs, deels van eigen makelij.
Verborgen dreigement
Er doken ook foto’s op van Griekse militairen op de boot naar het eilandje Kastellorizo, twee kilometer van de Turkse kust. Turkije was woedend en eiste dat Griekenland zijn troepen direct zou terugtrekken. Hun aanwezigheid zou een schending zijn van een verdrag uit 1947, dat de Griekse soevereiniteit over Kastellorizo regelde en het eilandje een gedemilitariseerde status gaf.
Dit volgde op de bemiddelingspoging van de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas, die Athene en Ankara bezocht. Hij zei dat beide zijden bereid zijn te praten, maar keerde zonder beloftes terug naar Berlijn. Hij waarschuwt voor verdere escalatie. ‘De kleinste vonk kan leiden tot een catastrofe.’
De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis kondigde erna aan dat hij de Griekse territoriale wateren aan de westkust binnenkort uitbreidt van zes naar twaalf zeemijl.
Dat werd in Turkije opgevat als een verdekt dreigement: we kunnen dit ook in de Egeïsche Zee doen. Dat zou voor Ankara een reden voor oorlog zijn, stelde de Turkse vicepresident Fuat Oktay. Hij dreigde impliciet met de bezetting van Griekse eilandjes voor de Turkse kust.
Het besluit van Mitsotakis vloeit voort uit het akkoord dat Griekenland onlangs sloot met Italië
over zijn maritieme grenzen. Na vijftien jaar onderhandelen sloot Griekenland onlangs al een soortgelijk akkoord met Egypte. Daarop trok Turkije zich terug uit de gesprekken met Griekenland over de afbakening van hun zones. Want de Griekse akkoorden doorkruisen het maritieme akkoord dat Turkije in december sloot met de Libische regering in Tripoli.
Deze vergaande claims laten weinig ruimte voor gesprekken of compromissen, omdat de claims elkaar overlappen en beide zijden zich onverzettelijk opstellen. Athene is overtuigd van zijn gelijk door het zeerechtverdrag, en gelooft niet dat Europa de kant van Turkije zal kiezen als het erop aankomt. Maar president Recep Tayyip Erdogan stelt zich even onwrikbaar op, zeker na een gasvondst in de Zwarte Zee.
Vluchtelingencrisis
Tasos Chatzivasileiou, buitenlandwoordvoerder van de regerende, conservatieve partij Nea Demokratia in het Griekse parlement, ziet overeenkomsten met de crisis aan de Grieks-Turkse grens begin dit jaar, toen Turkije duizenden migranten naar de Griekse grens stuurde om extra financiële steun van de EU af te dwingen. ‘Mitsotakis heeft een eind gemaakt aan deze absurde situatie door de Europese grenzen te beschermen en geen migranten meer binnen te laten. Dat maakte Erdogan razend. De Turkse provocaties namen toe. Europa gaf materiële en morele steun. Dankzij de succesvolle bescherming van onze grenzen lijkt Europa de ernst van de situatie in te zien.’
Berlijn stelt zich toeschietelijker op dan Frankrijk jegens Turkije, ook om een nieuwe vluchtelingencrisis te voorkomen. Volgens de Franse president Emmanuel Macron respecteert
‘Het echte doel van Ankara is een militair incident uitlokken, waarvan Athene zal worden beschuldigd'
Tasos Chatzivasileiou
Griekse buitenlandwoordvoerder
Turkije alleen daden, geen woorden. Tijdens de top van Europese regeringsleiders op 24 september valt er mogelijk een besluit over sancties. Turkije heeft al gewaarschuwd dat die de situatie alleen maar zouden verergeren.
Over het risico op een confrontatie zegt Chatzivasileiou: ‘Eerst leek het meer een show voor Erdogans binnenlandse propaganda. Maar door de provocaties en retoriek van een “groter en sterker Turkije”, is een dialoog erg moeilijk en het risico van een confrontatie groter dan ooit. De intentie van Ankara om te de-escaleren is een voorwendsel. Het echte doel is een militair incident uit te lokken, waarvan Athene zal worden beschuldigd. Hoog tijd dat Europa ons bijstaat.’