Vaccin tegen een omgekeerde wereld
Het had er alle schijn van dat de corona-epidemie als een vloedgolf ook de populistische onzin over alternative facts zou wegspoelen en het vertrouwen in solide wetenschap zou herstellen. Het virus betwisten, maakt het niet minder dodelijk, mochten de burgers van Donald Trump en Jair Bolsonaro ervaren. Strikt wetenschappelijk advies zou ons door elk stadium van de crisis loodsen. De wetenschappers zouden ons helpen te begrijpen hoe we de door hen bedachte maatregelen strikt konden naleven. Een snel vaccin zou de beloning worden voor ons technisch-wetenschappelijke vertrouwen. Grote verliezers waren de populisten.
Maar nauwelijks bereiken de eerste vaccins het stadium van massaal testen of de oude spoken doemen nog dreigender op. In een ongeziene, gemeenschappelijke brief beloven negen ceo’s van Europese en Amerikaanse farmabedrijven om bij de ontwikkeling van hun vaccins geen wetenschappelijke of ethische bochten af te snijden. Zo’n brief is een verbluffende omkering van de rollen. In de normale wereld pushen de biofarmabedrijven met alle macht en bewaken de waakhonden van de overheid de strikte protocollen. Maar nu zijn de overheden de smekende partij. Ze ondersteunen de farmabedrijven met miljarden dollars en euro’s. Ze helpen om de onderzoeksstadia drastisch in te korten. Ze prefinancieren de productie van vaccins die nog moeten doorgetest worden. Ze nemen een deel van de risico’s op zich. En ze wijzen alvast honderden miljoenen dosissen toe die nog geproduceerd moeten worden. Dat nu al een half dozijn vaccins in verregaande tests zitten, is een wetenschappelijke en industriële triomf en toont hoe efficiënt overheden kunnen zijn.
Maar die razende snelheid begint twijfel te zaaien. De politieke druk weegt zo zwaar dat de farmabedrijven voor de geloofwaardigheid van het vaccin beginnen te vrezen. Aanvoerder ook hierin is Donald Trump. Hij sleurt de ijzeren reputatie van de Food and Drug Administration (FDA) mee. In België communiceert de topman van het Federaal Geneesmiddelenagentschap, toch de waakhond, riskant optimistische voorspellingen over de beschikbaarheid van de eerste ladingen, al in maart. Waardoor de vrees groeit wat het ergste wordt: een vaccin dat slecht werkt of een vaccin dat te veel wantrouwen wekt. Of leidt het ene tot het andere? Maar de race wordt niet gewonnen op de dag waarop het eerste vaccin beschikbaar is, maar op de dag waarop 80 procent van de bevolking is ingeënt met een goed werkend vaccin zonder zware nevenwerkingen. De farma beseft dat ze het vaccin en haar wetenschappelijke geloofwaardigheid uit de klauwen moet houden van antivaxxers en samenzweringsgelovigen. Gezondheidsautoriteiten doen dat blijkbaar onvoldoende.
Wat wordt het ergste: een vaccin dat slecht werkt of een vaccin dat te veel wantrouwen wekt?