We kunnen elkaars oogkleppen afzetten

Net in tijden van onzekerheid heb je kritische tegenstanders nodig, schrijft Ruben Mersch. Zij kunnen je helpen om je eigen blinde vlekken op te sporen en je argumenten te verbeteren.

Auteur en correspondent Big Pharma bij ‘De Correspondent’

Robert McNamara, de Amerikaanse minister van Defensie tijdens de Vietnamoorlog, heeft de twijfelachtige eer de naamgever te zijn van een denkfout: de ‘McNamara fallacy’. Die bega je als je je blindstaart op één enkel getal en daardoor al het andere uit het oog verliest. Bij McNamara was dat ene getal de body count, het aantal gedode Vietcongs dus. McNamara’s redenering was eenvoudig: als we zo veel mogelijk vijanden doden, zullen we uiteindelijk de oorlog winnen. Dat was een vergissing. Door de eenzijdige focus op dat ene getal, hield hij geen rekening met de gevoelens van de Vietnamese bevolking. Door de slachtpartij die de Amerikanen aanrichtten, kozen die massaal de kant van de Vietnamese strijders. We weten allemaal hoe dat afgelopen is.

Het is niet moeilijk om de parallellen met de coronacrisis te zien. Volgens veel critici vallen virologen en beleidsmakers collectief ten prooi aan die ‘McNamara fallacy’. We zetten alles op alles om het aantal besmettingen te laten dalen, de curve moet plat, en verliezen volgens de critici daardoor al het andere – armoede, leerachterstand, sociale isolatie – uit het oog.

Maar misschien maken ook die critici een denkfout. Als mensen de gevolgen van iets vervelend vinden, hebben ze de neiging het bestaan ervan te ontkennen. Het is een denkfout die je aan het werk kunt zien bij klimaatontkenners: de aanpak van de klimaatcrisis vereist meer overheidsinterventie, ik ben tegen meer overheidsinterventie, ergo: de klimaatopwarming bestaat niet. Vertaald naar de pandemie: de gevolgen van de maatregelen zijn vervelend, ergo: de maatregelen werken niet, het virus is nauwelijks erger dan een griepje en nog even en we zijn met zijn allen immuun. De wens wordt de vader van de gedachte.

Stammenstrijd vermijden

We lopen het risico dat dit uitmondt in een stammenstrijd. Twee groepen die ervan overtuigd zijn dat zij de waarheid in pacht hebben. Twee stammen die iedereen die het niet met hen eens is, wegzetten als dom, onwetend of slecht. Twijfel je aan het nut van de maatregelen? Dan interesseert het je geen zier als er mensen sterven. Verdedig je de maatregelen? Dan ben je een irrationele alarmist die een klein probleem buiten proportie opblaast, ter meerdere eer en glorie van zichzelf.

Hoe raken we hieruit? Hoe bepaal je wie een denkfout maakt en wie niet, wie er rationeel is en wiens brein gekaapt wordt door irrationele kronkels? Wetenschap alleen is niet voldoende om die vragen te beantwoorden. Zeker nu nog niet. Jammer genoeg is wetenschap geen magische machine waar eenvoudige waarheden uit rollen. Het is een traag en moeizaam proces en absolute zekerheden heeft het zelden in de aanbieding.

Er is nog veel dat we niet weten over het nieuwe coronavirus. We weten nog niet zeker hoe dodelijk het precies is, net zoals we nog niet weten hoe goed ons immuunsysteem het kan bevechten en hoelang deze immuniteit aanhoudt. We hebben nog geen zekerheid

over het percentage van de bevolking dat immuun moet zijn om groepsimmuniteit te bereiken en we weten nog niet goed wat het aandeel is van de verschillende mogelijke besmettingsroutes. Het is zelfs nog niet duidelijk welke maatregelen werken en welke niet, net zoals we de langetermijngevolgen van de maatregelen nog niet in kaart kunnen brengen.

Net als niemand het zeker weet, moet je alle kennis gebruiken die je te pakken kunt krijgen

Geen complot van Bill Gates Voor we het antwoord kennen op al die vragen, zullen we nog enkele jaren geduld moeten oefenen. En zelfs als we eindelijk wetenschappelijke zekerheid hebben, zijn niet al onze problemen opgelost. Ook dan moeten we