Ook zonder mondmaskers is Zweden bij de beste leerlingen
Buitenbeentje Zweden kan nog altijd uitstekende coronacijfers voorleggen. Krijgt de omstreden staatsepidemioloog Anders Tegnell toch gelijk met zijn ‘relaxte’ aanpak?
Terwijl in de meeste Europese landen het aantal coronabesmettingen steil oploopt en regeringen onder druk staan om versoepelingen terug te draaien, springt één land positief uit de band: Zweden. Volgens het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding noteerde Zweden de voorbije veertien dagen 26 besmettingen per 100.000 inwoners. Daarmee heeft het Scandinavische land zich comfortabel bij de beste leerlingen van de Europese klas genesteld.
Dat valt op omdat de Zweden, onder leiding van staatsepidemioloog Anders Tegnell, van in het begin de crisis op een meer ‘relaxte’ manier hebben aangepakt. Terwijl de meeste landen in lockdown gingen, koos Tegnell bewust voor een meer open aanpak. Dat wil niet zeggen dat de overheid geen beperkingen oplegde. Hogescholen en universiteiten gingen tijdelijk dicht, bijeenkomsten van meer dan vijftig mensen werden verboden en 70-plussers kregen het dringende advies zichzelf te isoleren. Maar van een sluiting van de horeca was bijvoorbeeld geen sprake en ook aan mondmaskers hebben de Zweden nog altijd geen boodschap.
Heel de wereld keek met open mond naar de aanpak van de koele Vikingen. Waren ze plots helemaal gek geworden? Toen de sterftecijfers – vooral bij de ouderen – vanaf april de hoogte inschoten, raakte het land diep verdeeld. Veel artsen, virologen en epidemiologen schoten
Marcus Carlsson met scherp op Tegnell. Maar hij bleef koppig vasthouden aan zijn lijn. ‘Deze crisis is een marathon, geen sprint’, werd zijn mantra. Maatregelen moesten vooral lang volgehouden kunnen worden. Geven de goede cijfers Tegnell nu gelijk?
Marcus Carlsson, hoogleraar wiskunde aan de universiteit van Lund, was in april een prominente criticaster van de Zweedse aanpak. Had hij dan ongelijk? Daarvoor vindt hij het nog te vroeg. ‘Het klopt dat de Zweedse cijfers er op dit moment goed uitzien. Maar je moet oppassen met internationale vergelijkingen’, zegt Carlsson. ‘Elk land test en rapporteert op een andere manier en de Zweden doen dat op een voorzichtige manier. Maar het klopt: de ramp die in april voorspeld werd, is niet uitgekomen. Dat moeten we durven toe te geven.’
‘Het klopt: de ramp die in april voorspeld werd, is niet uitgekomen. Dat moeten we durven toe te geven’
Zelfisolatie
Dan is de volgende vraag: is daar een verklaring voor? Carlsson blijft ervan overtuigd dat de strategie er niet veel mee te maken heeft. ‘Waarschijnlijk was het vooral geluk. Veel zeventigplussers hebben zichzelf wel geïsoleerd. De meesten doen dat nog altijd. Er wordt gesproken over 1,5 miljoen mensen. Heeft dat geholpen? Waarschijnlijk wel. Maar maanden opgesloten zitten in je huis, vind ik een weinig humane aanpak.’
Ook Lena Einhorn, viroloog van
Hoogleraar universiteit Lund
opleiding maar nu documentairemaakster, wijst op de zelfisolatie van de ouderen als mogelijke verklaring. ‘Dat gebeurt in Zweden meer dan in de andere Scandinavische landen. Bovendien hebben de rusthuizen hun dagelijkse beleid drastisch aangepast. Dat was absoluut nodig.’
Wat volgens haar ook een rol heeft gespeeld, is dat het land traditioneel tussen 20 juni en 20 augustus in een soort van zomerslaap gaat, waardoor het aantal sociale contacten verder daalt. Dat is nog een verklaring die geregeld terugkomt: de Zweden zijn wel degelijk een volk dat elkaars deur niet plat loopt en graag afstand houdt.
‘Je mag ons gerust asociaal noemen’, lacht Carlsson. Bovendien woont een aanzienlijk deel van de 10 miljoen Zweden in kleine dorpen waar nauwelijks iets te beleven is. ‘Daar heb ik zelf ervaring mee. In mijn dorp is zelfs geen café.’ De grote besmettingshaarden in het voorjaar waren sowieso de drie grote steden, met Stockholm als uitschieter. Van de 5.865 doden vielen er 2.400 in de hoofdstad.
Curve stijgt alweer
De jongste weken doet nog een andere verklaring de ronde. De Zweden zouden al een vorm van groepsimmuniteit hebben opgebouwd. Kim Sneppen, hoogleraar biocomplexiteit aan het Niels Bohr Instituut in Kopenhagen, haalde het aan in een interview in de krant Politiken. Hij ziet bewijs dat ze ‘een stuk groepsimmuniteit hebben opgebouwd’.
Toch vindt het gros van de wetenschappers dat een voorbarige conclusie. Ook Tegnell blijft herhalen dat die groepsimmuniteit geen doel is. Uit cijfers van zijn instituut blijkt ook dat in de Stockholmse voorstad Rinkeby, waar veel migranten wonen, in juni 19 procent van de geteste mensen antilichamen had. Dat is veel, maar lang niet genoeg om al van groepsimmuniteit te spreken. Rinkeby was een van de zwaarst getroffen zones.
Ondertussen blijft ook de vraag hoe stabiel de goede cijfers blijven. Stockholm ziet de curve alweer stijgen, in die mate zelfs dat Tegnell niet uitsluit dat er extra maatregelen genomen moeten worden.