‘Pion’ van Erdogan nieuwe president van Turks-Cyprus
De Turks-Cyprioten verkozen zondag een Erdogan-aanhanger boven hun oude president, die de banden met Grieks-Cyprus nauwer wilde aanhalen. Er wordt gevreesd voor meer politieke spanning tussen Ankara en Athene.
De rechtse nationalist Ersin Tatar (60) won de presidentsverkiezingen van zondag in Turks-Cyprus met bijna 52 procent van de stemmen, terwijl de afscheidnemende president Mustafa Akinci (72) bleef steken op ruim 47 procent. Dat toont dat de etnisch-Turkse bewoners van het gespleten eiland erg verdeeld zijn, maar dat finaal wel een meerderheid koos voor een koers die nauw aansluit bij die van de Turkse president, Recep Tayyip Erdogan. De gevolgen daarvan kunnen ver reiken.
De nu weggestemde Akinci, in 2015 nog ruim verkozen, vormde in de voorbije jaren een buffer tegen de toenemende confrontatiekoers van Erdogan, die de relatie tussen Turkije en Turks-Cyprus eens vergeleek met die tussen een ‘moeder en een baby’. Akinci benadrukte daarentegen de aparte identiteit van de eilandbewoners, ook de Turkse.
Hoewel Noord-Cyprus militair en economisch afhankelijk is van Turkije – het enige land dat TurksCyprus erkent als apart staatje – aarzelde Akinci niet om Erdogan geregeld te bekritiseren. Hij vergeleek de Turkse invasie van NoordNicosia
Syrië vorig jaar met die in Cyprus in 1974, toen het Turkse leger ingreep na een mislukte couppoging van Grieks-Cyprioten die Cyprus wilden doen aansluiten bij de toenmalige militaire dictatuur in Griekenland.
Umut Bozkurt
Invasies zijn geen verhaal van ‘water, maar van bloed’, zei Akinci toen, en hij pleitte voor ‘diplomatie en dialoog’. Hij verwees daarmee ook naar Cyprus zelf – de oorlog van 1974 leidde tot een interne grens die beide zijden nog elke dag parten speelt. In de hoofdstad
loopt de ‘Groene Lijn’, een soort van Berlijnse Muur, nog altijd dwars door de oude stad.
Een annexatie van NoordCyprus door Turkije, naar het voorbeeld van wat Rusland deed met het Krim-schiereiland, noemde Akinci dit voorjaar dan weer een ‘verschrikkelijk idee’. Het leverde de Noord-Cypriotische president een storm van Turkse kritiek op. Erdogan zei dat Akinci ‘zijn grenzen had overschreden’, de Turkse pers riep hem uit tot ‘vijand’.
‘Met zo’n autoritaire regering zal Turkije niet erg geneigd zijn om een federale oplossing voor Cyprus nog te steunen’
‘Tweestatenoplossing’
Ook de VN en de EU kondigden dit jaar aan dat het tijd is voor nieuwe onderhandelingen tussen de Grieks- en Turks-Cyprioten, in de hoop dat een federaal model tot een zachte hereniging van het eiland zou leiden. Vooral voor de Turks-Cyprioten is de inzet groot. De zuidelijke ‘Republiek Cyprus’ is lid van de Europese Unie – met een federale hereniging zouden de Turks-Cyprioten meteen volwaardige EU-burgers worden.
De verkiezing van Ersin Tatar tot president steekt daar waarschijnlijk een stokje voor. Tatar, de aftredende premier, pleit voor een
Middellandse Zee ‘tweestatenoplossing’ die Cyprus voorgoed zou verdelen. Al in de verkiezingscampagne toonde Tatar dat hij Erdogans confrontatiekoers niet schuwt. Twee weken geleden liet hij, nog als premier, het strand van Varosha heropenen – een door het Turkse leger gecontroleerd maar onbewoond niemandsland dat deel uitmaakt van de oude Cypriotische riviera. Zulke ‘symbolische’ stappen doen pijn in het zuiden.
Ook al vinden nieuwe onderhandelingen misschien toch nog plaats, nu worden meer van dat soort provocaties verwacht, in de lijn met de politiek van Erdogan. Tien jaar geleden huldigde Turkije, ook onder Erdogan, nog een internationale politiek van ‘nul problemen met de buren’. Nu is het Turkse leger actief in Syrië en Irak, zelfs in niet-buurland Libië, en sinds vorige maand ook in de oorlog rond NagornoKarabach in de Kaukasus.
Erdogan jaagt Griekenland en Cyprus geregeld op stang met het uitzenden van exploratieschepen, vaak begeleid door oorlogsbodems, die naar olie en gas zoeken in wat internationaal wordt beschouwd als Griekse en Cypriotische wateren. De vrees in GrieksCyprus is dan ook dat de nieuwe president Tatar vaker NoordCyprus zal aanbieden aan Erdogan als nieuwe ‘confrontatieknop’.
‘Turkije agressiever’
Politicologe
‘In het licht van de steun die we kregen, is het de voorkeur van ons volk om in alle disputen onze claim op onze eigen staat en ons land te leggen, met Turkije als garant’, zei Tatar zondag na zijn zege. ‘Ja, we staan open voor een akkoord met Cyprus, maar het Turks-Cypriotische volk zal de voorwaarden van een akkoord met zijn eigen vrije wil aanvaarden.’
Bij een referendum in 2004 stemde nog 65 procent van de Turks-Cyprioten voor een VNherenigingsplan – en waren het de Grieks-Cyprioten die dwarslagen. Zo’n drie vierde van hen stemde toen tegen. De laatste onderhandelingen, in 2017 in Zwitserland, liepen spaak rond de terugtrekking van de 35.000 soldaten van het Turkse leger uit Noord-Cyprus. Turkije steunde toen nog een federale oplossing voor Cyprus. De vraag rijst of dat nog het geval is.
‘Turkije wordt agressiever in zijn buitenlandse politiek’, zei Umut Bozkurt, politicologe aan de Eastern Mediterranean University van Noord-Cyprus, in de krant Cyprus Mail. ‘Eerder dan diplomatie gebruikt het nu militaire kracht voor dominantie in diverse delen van de wereld. Met zo’n autoritaire regering zal Turkije niet erg geneigd zijn om een federale oplossing voor Cyprus nog te steunen, tenzij er een vorm van druk komt door internationale spelers.’