Geef het lijden een gezicht
In het debat over dekolonisatie en herinneringscultuur staan twee benaderingen tegenover elkaar. Verwijderen tegenover bewaren, vergeten tegenover contextualiseren. Beide posities hebben hun problemen. Het ‘activistische’ kamp wil een einde maken aan de verheerlijking van historisch moreel onrecht, waarin het de wortels voor hedendaagse discriminatie en racisme ontwaart. Daarom pleiten de activisten ervoor koloniale standbeelden en symbolen te verwijderen uit de publieke ruimte.
De activistische benadering riskeert samen met de koloniale symbolen de geschiedenis van haar eigen lijden uit te wissen en te verbannen uit de publieke ruimte. De herinnering aan de kolonisatie en haar bombastische beschavingsretoriek is net essentieel om het historische lijden te erkennen en nieuwe vormen ervan te voorkomen.
Tegenover de activistische, staat een ‘conservatieve’, burkiaanse benadering. De conservatieven bekijken de beschadigingen in de publieke ruimte met afgrijzen. Zoals Joren Vermeersch het in zijn column verwoordt: ‘In hun razernij om goed te doen, slaan zij stuk wat mooi is’ (DS 19 oktober). Het conservatieve kamp wil de koloniale symbolen behouden. Het wijst onder andere op het belang van context om historische daden te kunnen beoordelen.
De conservatieve benadering vergeet dat de hedendaagse publieke ruimte niet alleen aan vorige generaties toebehoort, maar ook aan deze generatie. Die is – tot spijt van wie het benijdt – pluralistisch, en de openbare ruimte zou dat moeten reflecteren. De opwerping dat de standbeelden gecontextualiseerd kunnen worden, is niet overtuigend. Infobordjes die geen hond leest, wegen niet op tegenover de zichtbaarheid van de glorieuze standbeelden die ze becommentariëren.
Daarom stel ik voor om de zichtbaarheid van het koloniale imperialisme te overdonderen door de zichtbaarheid van het koloniale lijden. Toon de gevolgen, de horror en het lijden van het kolonialisme. Een additieve herinneringscultuur, waarbij je iets toevoegt aan de openbare ruimte, in plaats van iets te verwijderen of louter te bewaren, kan de tegenstelling tussen beide kampen opheffen.
Een voorbeeld is het Shoah-monument in Berlijn. In het centrum van Berlijn, op een boogscheut van de Brandenburger Tor, herdenkt het monument het lijden van de onder het nazisme vermoorde Joden.
Geef jonge diaspora en Congolese artiesten in ons land de kans om standbeelden op te richten naast de koloniale standbeelden en symbolen. Geef bijvoorbeeld het plein onder de boog in Jubelpark, gebouwd met opbrengsten uit Congo, over aan deze artiesten om in het hart van België uitdrukking te geven aan hun lijden, en aan hun waardigheid.