Apocalyps? Later
Als er een wereldkampioenschap uitstelgedrag bestond, dan lonkte voor België het podium. De nieuwe lockdown van cafés en restaurants was misschien niet nodig geweest als onze bewindsvoerders sneller hadden gehandeld. Nu strooien ze weer eens honderden miljoenen euro’s rond, alsof het geld als herfstbladeren van de bomen valt. Dat is toevallig zo, maar dat betekent nog niet dat dit gigantische monetaire experiment goed zal aflopen. Laboratoria zijn al door mindere bubbels in de lucht gevlogen.
Het punt is dat onze regeringen de gemoederen proberen te bedaren en de (terecht) boze lobby’s te sussen door geld uit te delen, nu de dijken weer nodeloos zijn overstroomd. De federale regering geeft zelfs een tournée générale: 500 miljoen euro in de vorm van dubbel overbruggingsrecht, uitstel van betalingen en tijdelijke kwijtschelding van RSZ-bijdragen. Vlaanderen gooit er een verse vracht compensatiepremies bovenop. Meer zal volgen, mag je vermoeden. De horeca kijkt nu al naar 2021. De begrotingstabellen van twee weken geleden, waar zoveel over te doen was, kunnen we als kladpapier gebruiken.
Dat je mensen niet aan hun lot kunt overlaten, is duidelijk. Maar de vraag is of we op de juiste manier stabiliseren. We weten al jaren wat ons fundamentele probleem is: we groeien te weinig. Vergeleken met veel andere landen waaraan we ons zo graag spiegelen, slaan we een pathetisch figuur. Zonder groei kun je hogere lonen, hogere uitkeringen, betere pensioenen en gezondheidszorg vergeten. Het is al zo vaak gezegd.
Er zijn honderd-en-een redenen waarom die groei zo laag is. Om er enkele te noemen: te weinig startende ondernemingen, te weinig sterk groeiende ondernemingen, te veel beperkingen op flexibele inzet van mensen, te veel overheidssteun – via allerlei kanalen – aan slabakkende ondernemingen.
Een situatie die al erg was, is nog verergerd. De regeringen hebben de hele economie bevroren in een geldverslindende ijskast, alsof we die gewoon kunnen ontdooien zodra het wonderbaarlijke vaccin er is. Maar de wereld zal tegen dan veranderd zijn. Zullen we nog evenveel vliegen? Zullen we nog even vaak naar het kantoor gaan? Zullen we meteen weer in volgepakte zalen samen drummen? Het is twijfelachtig.
De economie lijkt al lang op een langzaam stollende lavastroom. Alle cijfers wijzen erop dat er vrijwel niets meer beweegt. Dit jaar waren er paradoxaal genoeg veel minder faillissementen en ontslagen dan in 2019 en natuurlijk ook minder aanwervingen. Alles lijkt nu helemaal gestold. Maar zoals bij een vulkaan broeit er van alles onder de oppervlakte. Het VBO voorspelt een golf van faillissementen zodra de steun afloopt. Data-experts als Graydon ook. Vandaag wordt er weinig onderscheid gemaakt tussen ondernemingen die fundamenteel levensvatbaar zijn en de ondernemingen voor wie het uitstel van executie is. We zijn vermoedelijk veel geld aan het weggooien. Alsof we het ons kunnen permitteren.
Of kijk naar de tijdelijke werkloosheid. Dat systeem is meteen in werking geschoten, zoals de veiligheidsremmen op een lift waarvan de kabel knakt. Mooi zo. Je kunt mensen een paar uur of zelfs dagen in die lift laten zitten, niet een paar maanden. Eind dit jaar zullen sommigen er negen maanden hebben ingezeten.
Nu is er al wel wat veranderd. Het heeft heel wat voeten in de aarde gehad, maar de VDAB weet eindelijk wie in de tijdelijke werkloosheid zit. Die mensen hebben ondertussen een brief ontvangen waarin ze ‘vrijblijvend’ een aanbod krijgen om een opleiding te volgen of tijdelijk elders aan de slag te gaan. Zo staat het er letterlijk. Van de 120.000 mensen die de boodschap kregen, hebben er 3.000 gereageerd. Veel te weinig.
De zaak is: een systeem dat goed heeft gewerkt als schokdemper, werkt niet noodzakelijk goed als mobiliteitsmechanisme. Het juridische kader leent zich niet goed om mensen voor te bereiden op wat zal komen. In Nederland
hebben ze mensen al lang in een andere lift laten overstappen. Daar is sinds 1 oktober fase 3 van NOW in actie getreden. NOW of Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid is een equivalent van onze tijdelijke werkloosheid. Het is een regeling die speciaal voor corona tot stand kwam en die ook al een paar keer is herzien. In die fase 3 is een opleiding verplicht. Dat is een groot verschil met hier.
Wij blijven de zaken weer eens voor ons uit schuiven. Ik schreef het hier al eens voor de zomer: maak u klaar voor een andere wereld (DS 30 juni). Niet overdrijven, zeiden sommigen, het komt allemaal goed. Nog een paar maanden en de curve is plat. We zijn nu een paar maanden later en de enige curve die plat ligt, is die van de economie.
We debatteren veel te weinig over de vraag of dit kan blijven duren: achter de feiten aanlopen, ontkennen, uitstellen. We zijn niet goed bezig, meen ik Fons Verplaetse in het Zultens te horen zuchten.
De economie lijkt op een langzaam stollende lavastroom, maar zoals bij een vulkaan broeit er van alles onder de oppervlakte