Democraten dromen ook van de Senaat
De Democraten hopen op 3 november niet alleen Joe Biden in het Witte Huis te krijgen, maar ook de Senaat te veroveren. Dat zou hen flinke slagkracht opleveren. Zonder Democratische meerderheid was ‘Obamacare’ er nooit gekomen.
Op 3 november kiezen de Amerikanen niet alleen een president. Tegelijk worden ook parlementsverkiezingen gehouden. Voor het Huis maken die verkiezingen weinig verschil, want daar hebben de Democraten een solide meerderheid. Veel spannender worden de verkiezingen voor de Senaat.
Hoeveel extra zetels hebben de Democraten nodig om de Senaat te veroveren?
Drie of vier zetels erbij, afhankelijk van welke partij in het Witte Huis terechtkomt. In november wordt om 35 zetels gestreden. Daarvan zijn nu 23 zetels in Republikeinse en 12 in Democratische handen. Als met Biden een Democraat president wordt, dan heeft zijn partij aan drie extra zetels genoeg, om (samen met twee onafhankelijken die met de Democraten meestemmen) te eindigen op vijftig van de honderd senatoren. Dan hebben ze een meerderheid in handen, want de stem van de vicepresident geeft de doorslag in geval van een ‘gelijkspel’ en als Biden wint, wordt de Democrate Kamala Harris vicepresident. Blijft Trump president, dan moeten de Democraten er vier zetels bijwinnen om de meerderheid in de Senaat te veroveren.
Als de Democraten slechts eindigen op 50/50, en Harris het verschil moet maken, hebben ze dan wel genoeg slagkracht in de Senaat?
‘Of de Democraten nu op 50/50 eindigen, met Biden in het Witte Huis, of op 51 tegen 49 of 52 tegen 48: voor hun meerderheid maakt dat weinig uit’, legt Amerikakenner Bart Kerremans (KU Leuven) uit. ‘Het belangrijkste effect van zo’n 50/50resultaat, is dat ze de Senate majority krijgen. Dat levert de Democraten een groot voordeel op, omdat ze dan alle voorzitterschappen van de Senaatscommissies bemachtigen.’ Kortom, de partij die ook de Senaat in handen krijgt, bepaalt sterk de agenda en kan, in combinatie met de macht in het Witte Huis, een eigen inhoudelijke koers varen.
Kunnen de Democraten de Senaat veroveren?
Die kans is zowat fiftyfifty, zegt Kerremans: ‘De meeste zetels waar nu om gestreden wordt, zijn niet competitief. Uiteindelijk zullen slechts vijf of zes zetels van partij wisselen. Wat bijvoorbeeld in het nadeel van de Democraten speelt, is dat senator Doug Jones in Alabama wellicht verliest van zijn Republikeinse uitdager Tommy Tuberville. In dat geval moeten de Democraten elders nog een extra zetel winnen om die meerderheid in de Senaat te kapen.’
Welke spannende Senaatsraces moeten we volgen?
In het ooit Republikeinse bastion Arizona maakt de Democraat Mark Kelly een goede kans om de Republikeinse senator Martha McSally van de troon te stoten. Kelly is een voormalige astronaut die zich inzet voor een strenger gecontroleerde wapendracht. Hij is ook de echtgenoot van Gabby Giffords, het oud-Congreslid dat in 2011 een moordaanslag heeft overleefd. Ook in Maine ziet het er goed uit voor de Democraten. Daar vecht de gematigde Republikeinse senator
Susan Collins, wellicht vergeefs, voor haar zetel.
In South Carolina is de bekende Trumpcheerleader Lindsey Graham verwikkeld in een felle strijd met zijn Democratische Afro-Amerikaanse uitdager Jaime Harrison. Kerremans verwacht dat Graham het straks wel haalt. Maar dat senator Graham in zo’n conservatieve staat überhaupt moet strijden, zou wel eens veel kunnen zeggen over de tijdgeest anno 2020.
‘Veel Senaatsraces zijn een dubbeltje op hun kant, en dat maakt het resultaat zo onzeker’, waarschuwt Kerremans. ‘In Iowa is allesbehalve duidelijk hoe het afloopt met de Trump-getrouwe senator Joni Ernst. De landbouwstaat heeft de nadelige gevolgen ondervonden van Trumps handelsbeleid en de Chinese vergeldingsmaatregelen, wat een factor is geweest in de duik van de sojaprijs. Opvallend genoeg vergeeft een belangrijk deel van Trumps kiezers de president dat wel, maar senator Ernst niet.’
Het redelijke midden is verdwenen. ‘De partijpolitieke polarisering steekt stokken in de wielen’
Als Biden president wordt, en zijn partij het hele Congres controleert, kunnen de Democraten dan alles doordrukken wat zij willen?
Biden heeft een ambitieuze politieke agenda inzake de economie, het milieu en de gezondheidszorg. Hij wil de Affordable Care Act van oud-president Barack Obama verder uitbreiden. Zonder een Democratische meerderheid in Huis en Senaat tijdens de eerste twee jaar van Obama’s ambtstermijn, tussen 2009 en 2011, hadden de Democraten die gezondheidswet – die van kracht is sinds maart 2010 – nooit goedgekeurd gekregen.
‘Voor veruit de meeste beleidskwesties
Bart Kerremans
KU Leuven
zijn zestig senatoren nodig’, legt Kerremans uit. Dat is de zogenaamde numerieke filibuster-regel. Het betekent dat bij een nipte meerderheid enkele senatoren van de andere partij moeten meestemmen. Gezien het sterk gepolariseerde politieke klimaat gaan er in beide partijen stemmen op om die regel te hervormen. ‘Als de Democraten de regel afschaffen, zullen ze daarna snel Trumps belastinghervorming uit 2017 weer intrekken’, verwacht de Ame