Corona brengt andere kwalen mee
In de praktijk is het vervelend, maar politiek gesproken kan het voor de nieuwe federale coalitie, hoe cynisch dat ook is, goed nieuws zijn dat de corona-aanpak tot politieke controverse leidt. De tijdelijke sluiting van cafés en restaurants is een zeer ingrijpende en voor de sector zeer kwalijke maatregel. Dat de N-VA heeft getracht om zich te desolidariseren van de beslissing, is op meer kritiek dan bijval gestuit. Door de boodschap te verspreiden dat ze ‘alleen stond’ in haar verzet ertegen, zowel in het federale overleg als in de Vlaamse regering (wat je overigens met een korrel zout moet nemen) heeft de partij er een politiek twistpunt van gemaakt, met haarzelf in het centrum van dat dispuut. Hetzelfde kan zich straks nog herhalen over de vraag hoe het onderwijs moet omgaan met de pandemie.
Toch valt voor de politieke partijen in de coronacrisis weinig te winnen, zeker als ze zelf, zoals de N-VA, mee een rol spelen in het besluitvormingsproces. Dan dreigen ze de negatieve indruk te wekken dat ze er niet in geslaagd zijn om overtuigend genoeg te argumenteren. Maar vooral: de strijd tegen het virus kan moeilijk een kwestie zijn van ideologie, partijprogramma’s of verkiezingsbeloften – of, wat België betreft, van communautair onderscheid.
Verzet tegen overheidsmaatregelen dreigt bovendien snel te vervallen in coronanegationisme. Dat is al het geval in de VS en het kan een extremistische franje mobiliseren, waar een minimaliserende interpretatie van de pandemie vaker wel dan niet in een toch al weinig geloofwaardige complottheorie verpakt zit. In een extreme versie, die onder meer in Nederland weleens te horen is, leidt scepsis over ingrijpende regeringsmaatregelen tot een soort darwinistisch denken. Kwetsbare oudjes moeten zich maar opofferen om de bewegingsvrijheid en ontwikkelingskansen van jongeren te vrijwaren.
Maar voor dat denken vallen de cijfers bepaald niet mee. Tenslotte kunnen ook jongeren overlijden aan de gevolgen van corona. Zoals ook geen troost te halen valt uit sommige, vooral buitenlandse statistieken, die aangeven dat horecabezoek goed is voor slechts een kleine fractie van de besmettingen.
In die statistieken blijkt meer dan de helft van de besmettingen thuis te zijn gebeurd, wat onvermijdelijk de vraag oproept vanwaar de huisgenoten dan het virus hebben binnengehaald. Misschien wel van op café?
Een crisis zoals deze pandemie verschaft regeringen het politieke voordeel dat hun keuzes in hoge mate objectief lijken. De blijvende intense betrokkenheid van exacte wetenschappers bij dat beleid, die dat bovendien vaak in de media komen verantwoorden, onderstreept de feitelijke onoverkomelijkheid ervan. En er is altijd een vergelijking met de buurlanden mogelijk. Hun problemen zijn vrij analoog, hun remedies kunnen dus niet zo erg verschillen van wat het eigen land doet. Meer nog, dat het in België met corona weer een graadje erger blijkt te zijn gesteld, kan de urgentie van extra maatregelen alleen onderstrepen. Wat moet, dat moet.
Zo percipieert een groot deel van de bevolking het ook en dat verklaart waarom studies over de politieke implicaties van de coronacrisis uitwijzen dat overheden, regeringsleiders in de eerste plaats, in en door de crisis aan populariteit of instemming kunnen winnen. En dat het allemaal ook geld mag kosten, zelfs vrijwel onbeperkt, belet dat regeringen daarbij onsympathieke budgettaire en dus strikt politieke keuzes moeten maken. Als het met die volkse steun toch fout loopt, komt dat net wanneer de regering niet drastisch genoeg optreedt. Dat gebeurde bijvoorbeeld toen ze de mondmaskerplicht uitstelde of nu ze het testen terugschroeft, en dat om louter praktische redenen, het gebrek aan mondkapjes of aan testcapaciteit. Dat kan al gauw als een gebrek aan voorzorg worden beschouwd.
De pandemie blijft de eerste bekommernis van de regering en dat is een nadeel voor de politieke oppositie. Dat de meerderheid zichzelf coronagewijs in het politieke zenit en in een relatieve onaantastbaarheid kan houden, heeft als effect dat haar eigenlijke regeerprogramma grotendeels buiten beeld moet blijven. De vele vaagheden erin hoeven niet meteen geconcretiseerd te worden en ze kan erop al evenmin getaxeerd worden in het parlement.
Maar wekt de omvang van de pandemie de indruk dat elke politieke discussie voor de overzienbare tijd moet worden uitgesteld omdat we met zijn allen in hetzelfde schuitje zitten, helemaal waar is dat ook weer niet. Want het coronabeleid legt ook de zwakheden bloot van wat ondertussen ‘het oude normaal’ mag heten. Zo bracht het digitaal afstandsonderwijs aan het licht hoeveel jongeren het nog moeten stellen zonder computer of internetverbinding. Het beperken van sociale contacten door thuis te blijven, is veel lastiger voor wie eng behuisd is of het zonder tuin moet stellen. Thuiswerk is haast onmogelijk voor wie aan de kost komt met handenarbeid en daar kennelijk maar het grotere risico op besmetting moet bijnemen. Meer ruimte en afstand creëren in de publieke ruimte zal niet lukken zonder koning auto terug te dringen.
Dat zijn ‘oude’ problemen, maar de pandemie heeft ze scherp gesteld. Ook daarin zal de regering drastische keuzes moeten maken die zeer zeker uitgesproken politiek geladen zijn omdat ze maatschappelijke keuzes veronderstellen. En ze zijn even dringend. Daarin zullen de virologen de coalitie niet kunnen helpen, die moet ze zelf maken. En ze kunnen ook de politieke oppositie wat te doen geven.
De pandemie blijft de eerste bekommernis van de regering en dat is een nadeel voor de oppositie
Marc Reynebeau is redacteur van deze krant. Zijn column verschijnt wekelijks op woensdag.