Tichanovskaja stelt ultimatum
De belangrijkste oppositieleidster van de Wit-Russen heeft voor volgende week een algemene staking uitgeroepen. Meer dan twee maanden vreedzame betogingen hebben het regime niet omver gekregen.
Svetlana Tichanovskaja heeft president Aleksandr Loekasjenko voor een ultimatum gesteld: als hij aanstaande zondag niet is afgetreden, wil ze dat iedereen in Wit-Rusland op straat komt. De fabrieken gaan in staking, de wegen worden geblokkeerd en de staatswinkels zullen niets meer verkopen, waarschuwde ze twee weken geleden.
‘Tichanovskaja beseft dat de vreedzame protesten, die begonnen na de omstreden verkiezingen van 9 augustus, geen resultaat hebben opgeleverd’, zegt Artyom Schraibman vanuit Minsk. Hoewel de vele en indrukwekkende betogingen wekelijks nog meer dan honderdduizend man op de been brengen, ziet de politieke analist de groepen betogers langzaamaan slinken. Hij vermoedt dat de oppositieleidster de beweging wil aanzwengelen.
Comfortabele troon
Meer dan zeventig dagen protest hebben het regime niet doen wankelen. Loekasjenko, die na de eerste massale betogingen duidelijk in paniek was, heeft zich – met de steun van Rusland – herpakt en zit nu weer vrij comfortabel op de troon. De ordediensten blijven trouw aan zijn kant staan. Mochten zij in de eerste dagen van de protesten hun wapens massaal hebben neergelegd, dan had de recente geschiedenis van Wit-Rusland er anders uitgezien, meent Schraibman. ‘Maar zij zijn het eens met het regime, ze zien geen alternatief voor de huidige machthebber. Voor hen is de oppositie niet geloofwaardig’, zegt hij.
Bovendien hebben velen bloed aan hun handen omdat ze brutaal en soms wreed tegen de betogers hebben opgetreden. Ze beseffen dat ze zwaar gestraft zullen worden als de oppositie aan de macht zou komen. ‘Dat verstevigt hun loyaliteit aan Loekasjenko’, zegt de politieke analist. Een diplomaat die de gebeurtenissen in Wit-Rusland op de voet volgt, zegt dat agenten die de orde op straat handhaven een riante loonsverhoging hebben gekregen. Loekasjenko biedt hen niet alleen financiële zekerheid, maar ook legale straffeloosheid.
Compromat
Bovendien heeft de president alle belangrijke figuren van het regime onder zijn controle. De diplomaten of regimegetrouwe politici die de rangen van de oppositie hebben versterkt, vormen een kleine minderheid. En dat is toch opvallend, want Loekasjenko heeft internationaal veel krediet verloren. De EU en de VS erkennen het verkiezingsresultaat niet en vele landen hebben sancties afgekondigd. Sommige ministers hebben ongetwijfeld bedenkingen bij de koers die de president vaart, maar kunnen het zich niet permitteren om hem te laten vallen. Ze zitten in de tang. ‘Compromat’, vat de diplomaat het samen, verwijzend naar de praktijk waarbij belastende berichten of video’s van een politicus plots verspreid worden als hij zich tegen het regime keert.
‘Redelijke’ oppositie
President Loekasjenko zoekt barsten in het oppositiefront. Twee weken geleden bezocht hij twaalf activisten en politici van de oppositie in de gevangenis. Hij heeft daar ook gepraat met Viktor Babariko, de voormalige topman van de Belgazprom-bank die het bij de verkiezingen tegen hem had willen opnemen, maar sinds mei in de cel zit op verdenking van fraude.
Twee dagen geleden heeft de president de celstraf van enkele gevangenen omgezet in huisarrest. ‘Loekasjenko wil de oppositie splijten’, denkt de diplomaat. ‘Hij wil een onderscheid maken tussen de “redelijken’’ met wie te praten valt en de “radicalen’’ die
‘Als er volgende week geen algemene staking uitbreekt, dan verliest Tichanovskaja geloofwaardigheid’
Diplomaat betogen.’ Het is een tactiek die misschien wel kan slagen. Het oppositiefront dat drie vrouwen hadden gevormd nadat drie mannelijke kandidaten waren uitgesloten van de verkiezingen, strijdt in gespreide slagorde. Svetlana Tichanovskaja zit in ballingschap in Litouwen, Veronika Tsepkalo verblijft mogelijk samen met haar man in Polen en Maria Kalesnikava, de enige die in Wit-Rusland is gebleven, is opgepakt en opgesloten. Hun boodschap over hoe het nu verder moet, klinkt niet meer altijd unisono.
Loekasjenko heeft de tijd aan zijn kant. Hoe langer deze patstelling blijft, hoe zwakker de oppositie wordt.
Door een algemene staking aan te kondigen voor volgende week, gaat Tichanovskaja in een hogere versnelling en zet ze een hardere koers uit. ‘Dat is riskant’, zegt de diplomaat. ‘Als er volgende week geen algemene staking uitbreekt, dan verliest zij aan geloofwaardigheid en autoriteit.’