Komt Lumumba’s droom ooit uit?
De moord op Patrice Lumumba zindert zestig jaar later nog altijd na in ons land. Lieven Miguel Kandolo en Don Moussa Pandzou schrijven elkaar een brief over zijn erfenis. Welke boodschap zou hij vandaag hebben voor de diaspora?
Beste Don,
Grote broer,
Morgen, zondag, is het exact zestig jaar geleden dat Patrice Lumumba, samen met zijn kompanen Maurice Mpolo en Joseph Okito in Lubumbashi werd vermoord. Zijn dood blijft tot vandaag ophef veroorzaken, zeker omdat we weten dat de Belgische staat ook daarin een deel van de verantwoordelijkheid draagt. Dat blijft een harde pil om te slikken voor de Congolezen. De Congolese president Félix Tshisekedi kondigde vorige maand aan dat de relieken van Lumumba vanuit België naar Congo zullen worden overgebracht, voor de 61ste viering van de Congolese onafhankelijkheid. Ze zullen eindelijk een waardige begraafplaats krijgen, ter ere van zijn opoffering voor de Congolese natie.
Broer, Lumumba had zichzelf inderdaad opgeofferd voor Congo. Hij was een visionair. Zo richtte hij een politieke partij op die voor een unitair Congo ijverde, de Mouvement National Congolais (MNC). Hoe raar het ook klinkt, dat was baanbrekend. De etnische strijd werd ook zichtbaar op politiek vlak. Dankzij zijn gedrevenheid en strijdvaardigheid is Congo onafhankelijk geworden.
Nog steeds inspireert hij miljoenen Congolezen. Kijk naar de beweging Lutte pour les changements (Lucha). De leden bleven het onrecht door de toenmalige regering-Kabila onbevreesd aankaarten, hoewel die terugsloeg. Activiste Gloria Sengha werd in 2016 gearresteerd. Twee jaar later werd Rossy Mukendi doodgeschoten en overleed Luc Nkulula onder verdachte omstandigheden. Zij zijn voor mij hoopgevende inspiratiebronnen, omdat ze streden voor een beter politiek stelsel en de democratie, en tegen de corruptie en het geweld.
De Congolese diaspora laat geleidelijk haar stem horen om het onrecht in Congo bespreekbaar te maken. Ik denk aan politicologe Nadia Nsayi en schrijfster Tracy Tansia, maar ook aan jou. Je hebt mij geïnspireerd met jouw pleidooi om niet alleen naar België te kijken, om ook de brug te maken met het moederland. Meer nog, je ziet jezelf eindigen in Congo. Dat is een moedige keuze, die ik respecteer.
Overigens, ook president Tshisekedi is een kind van de diaspora, dat besloten heeft om naar zijn vaderland terug te keren om zijn land te dienen. Ik hoop dat hij een beleid zal uittekenen voor de kinderen van de diaspora die willen bijdragen aan de droom van Lumumba: een welvarend en zelfvoorzienend Congo.
Broer, waar denk je aan als jij aan Lumumba en zijn erfenis denkt? Geloof je dat de droom van Lumumba ooit verwezenlijkt wordt? Wat kunnen Belgen met Congolese roots concreet betekenen voor Congo?
Je kleine broer,
Lieven Miguel Kandolo
Beste Lieven,
Kleine broer,
Morgen is het inderdaad een belangrijke dag. Patrice Lumumba is vermoord door een coalitie van mensen en landen die grotendeels onbestraft gebleven zijn, tot op vandaag. Jammer dat niet iedereen de nuchtere feiten zo bekijkt. Het is pijnlijk ironisch om iemand te herdenken die vermoord is voor onze vrijheid, terwijl hij zelfs nu nog geen vrede kent. En dat we mee de vruchten plukken van de welvaart die voortvloeit uit de instellingen die een morele verantwoordelijkheid dragen voor zijn dood.
Lumumba is voor mij wat Toussaint Louverture is voor de Haïtianen, wat Malcolm X in Harlem is voor duizenden AfroAmerikanen, wat Steve Biko is voor de zwarte Zuid-Afrikanen of wat Kwame Nkrumah is voor de Ghanezen. Een teken van hoop tijdens moeilijke dagen, een luide zwarte stem met lef, die zich verzette tegen onderdrukking en slavernij. Meer dan een symbool is hij de belichaming van het Afrikaanse martelaarschap en het wereldwijde verzet tegen het imperialismaar me. Hij bracht hoop aan een jonge generatie Afrikanen. Organisaties en activisten laten zich inspireren door zijn woorden en daden.
De laatste tijd zit ik wel met een vraag. Aan wie richtte Lumumba zijn boodschap? In zijn tijd was er nog geen sprake van een Sub-Saharaanse diaspora, waar dan ook. De brieven die hij tijdens zijn ballingschap schreef en achterliet als erfenis aan zijn vrouw, kinderen en het Congolese volk, gingen niet over kwetsende straatnamen of standbeelden in het Westen, die velen nu een doorn in het oog zijn. Hoe visionair hij ook was, ook hij kon niet vermoeden dat 60 jaar later tienduizenden mensen die op hem lijken, in het land van de colonisateur zouden vertoeven.
Welke boodschap zou Lumumba hebben voor de diaspora, wetende dat die ondanks de moeilijkheden die ze hier ondervindt, hoog scoort in het onderwijs, maar toch dubbel zoveel discriminatie ondervindt op de arbeidsmarkt als andere groepen in onze samenleving? Nog te veel landgenoten sukkelen op de woonmarkt en ondervinden racisme. Ik ben er niet van overtuigd dat Lumumba de strijdkreten vanuit de diaspora volledig zou onderschrijven. Zou hij Belgen met Congolese roots adviseren om hier veranderingen na te streven, of zou hij hen eerder vragen om zich te bekommeren over de uitdagingen op het Afrikaanse continent?
Broer, het voorbij jaar was bijzonder. Net zoals veel anderen heb ik dierbaren verloren aan dit vreselijke virus. Tijdens een begrafenis van een van die dierbaren, herinnerde een priester de aanwezigen eraan dat we mensen die gestorven zijn, rust moeten gunnen. Te veel negatieve zaken linken aan hun bestaan, kan hun rust verstoren. Die woorden bleven me bij. Ik wens Patrice een vreedzame rust toe en wil zijn strijd op een vreedzame manier eren. Vandaag breng ik een ode aan zijn strijd en aan hemzelf.
Je grote broer
Don Moussa Pandzou
Grote broer, je hebt mij geïnspireerd met jouw pleidooi om niet alleen naar België te kijken, maar ook naar Congo
De brieven die Lieven Miguel Kandolo en Don Moussa Pandzou elkaar eerder schreven voor De Standaard, zijn gebundeld in het boek Yaya na Leki (Epo), dat deze maand verschenen is.