Praat over je grenzen en wensen
‘Wie zegt dat ze het niet uitgelokt hebben?’, lees ik op Twitter. En: ‘Het zijn toch maar sms’kes?’ Victim blaming. Je mag niet bepalen voor een ander of die zich slachtoffer mag voelen, of de feiten daar wel ernstig genoeg voor zijn. Niet-fysieke grensoverschrijdingen kunnen ook veel impact hebben. En een maatschappij die naar slachtoffers kijkt alsof ze flauw doen, maakt het extra moeilijk voor hen om met hun verhaal naar buiten te komen.
Ik oordeel niet over de feiten in de zaakDe Pauw, dat moet de rechtbank doen. Wat ik wel weet, is dat het niet makkelijk is om in te schatten of iemand toestemming geeft. Wat voor de ene flirten is, kan voor de andere niet gepast zijn of aanvoelen. Zeker online kan dat onduidelijk zijn, wanneer je geen onmiddellijke, non-verbale feedback krijgt waaruit je het een en ander kunt aflezen. Moet je dan toestemming vragen voor je iets zegt? Of voor je een bericht stuurt? Voor je een reactie post op sociale media? Of moet je aanvoelen wat gepast is? Hoe weet je dat?
‘Je mag dat niet zeggen, mama’, zegt mijn vijfjarige tegen me. Het schattige koosnaampje dat ik vorige week nog gebruikte, is nu blijkbaar not done. Wat ben ik blij dat zij me dat zo duidelijk kan aangeven, dat wat ik zeg, niet meer gepast is.
Wat initieel oké aanvoelt, kan dat later niet meer zijn. Big brother-kandidaten moeten hun duim opsteken naar de camera voor ze seks hebben met elkaar. Maar wat als iemand zich halverwege bedenkt? Of als een medekandidaat en bedpartner toch iets doet dat de ander niet leuk vindt? Toestemming is iets veranderlijks. Je mag je op elk punt bedenken.
Een maatschappij die de schuld niet in de schoenen van de slachtoffers schuift, dat zou fijn zijn. Maar dat vraagt een bepaalde manier van kijken naar een situatie. En empathie. Dat is iets wat we moeten oefenen en waarover we moeten leren. Maar waar leer je dat? Thuis? Op school?
Kinderen moeten van jongs af aan leren over weerbaarheid en grenzen. Praat er dus over met kinderen en jongeren, leer hen om hun grenzen aan te geven, en die van de ander aan te voelen. Over een maand is het valentijn. Leerkrachten bereiden lessen voor over de puberteit en veranderende lichamen, voorbehoedsmiddelen en soa’s. Ze kunnen ook een klasgesprek en oefenmomenten rond grenzen en wensen op het lesprogramma zetten. Want relationele en seksuele vorming is zoveel meer dan praten over soa’s en voortplanting.