De race naar het vaccin is nog niet gelopen
In ons land lijkt de race om het vaccin gelopen, maar daarmee is de wereld nog niet beschermd tegen het virus. Voor de ontwikkelaars die nog niet klaar zijn, wordt het wel moeilijker werken.
‘Het ziet ernaar uit dat ons land aan de
vaccins van Pfizer/ BioNTech en Moderna genoeg zal hebben om dit jaar alle 18-plussers te vaccineren. De teller staat nu op 17 miljoen vaccins, wat ruim genoeg is om 8 miljoen Belgen te beschermen.’ Voor Jean-Michel Dogné, professor farmacologie van de Universiteit van Namen, is de race naar het vaccin in ons land zo goed als gelopen. Zeker omdat er wellicht de komende twee maanden nog eens zoveel vaccins extra aangekocht zullen worden door de Belgische overheid. Wellicht wordt in Europa nog voor eind februari het licht op groen gezet voor het vaccin van AstraZeneca en dat van Johnson&Johnson.
Daardoor heeft ons land zicht op de levering van niet minder dan 30 miljoen coronavaccins. ‘Dat lijkt veel te veel, maar het helpt om enkele risico’s te ondervangen’, zegt Dogné. ‘Niemand weet hoelang de al goedgekeurde vaccins bescherming bieden tegen het virus. We weten dus niet hoeveel vaccins we uiteindelijk nodig zullen hebben.’
Wereld is er nog niet
Daarnaast is België de wereld niet, zegt Luc Debruyne, strategisch adviseur van de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (Cepi), een internationaal verbond dat zich toelegt op het voorkomen van epidemieën. ‘Ook al ziet het ernaar uit dat er op korte termijn vier vaccins beschikbaar zullen zijn en ook al stellen de producenten ervan grote productievolumes in het vooruitzicht, dat betekent nog niet dat we er al zijn.’
Debruyne wijst erop dat er lang nog niet voldoende vaccins zijn om de mensheid wereldwijd te beschermen tegen het virus. ‘Van de huidige koplopers zijn er bovendien zelfs een paar die niet geschikt zijn voor vaccinatiecampagnes in ontwikkelingslanden. Wegens de kostprijs, maar vooral omdat de toediening niet vanzelfsprekend is door de lage temperaturen waarop ze bewaard moeten worden.’ De wereld heeft nood aan coronavaccins die makkelijk – lees: maar één keer – te vervoeren en toe te dienen zijn, is zijn vaststelling.
Dat is het geval met de vaccins van het Britse AstraZeneca, het Amerikaanse Johnson&Johnson en het Duitse Curevac. Bij alle drie volstaat bewaring op ‘normale’ temperaturen. Van het Amerikaanse vaccin volstaat een dosis.
Troef voor laatkomers
De recente mutaties van het coronavirus tonen volgens epidemioloog Pierre Van Damme van de Universiteit Antwerpen eveneens aan dat de race naar vaccins voortgezet moet worden. ‘Laatkomers zouden van pas kunnen komen om ons ook te beschermen tegen virusvarianten.’
Moncef Slaoui, die de Amerikaanse vaccinoperatie Warp Speed op poten zette, is het daarmee eens. ‘Het zou een vergissing zijn om de verdere ontwikkeling van covid-19-vaccins op een laag pitje te zetten.’ De wereld mag zich nog niet rijk rekenen. De vier vaccinontwikkelaars die het verst gevorderd zijn – Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca en John
son&Johnson – stellen dan wel grote productievolumes in het vooruitzicht, in 2021 zou het om 6,6 miljard doses gaan, ‘maar het valt af te wachten of die volumes ook gehaald worden. Temeer omdat er vaccins bij zijn die gebaseerd zijn op nieuwe technologie. Het bewijs moet nog worden geleverd dat die grootschalige productie waar kunnen maken’. Zijn conclusie: we kunnen niet vertrouwen op een paar vaccins om de hele wereld de komende jaren te vaccineren. Daarvoor zullen volgens Slaoui nieuwe fabrieken gebouwd moeten worden. ‘Zoiets kost al snel vijf jaar. Zolang zullen we niet kunnen wachten om heel de wereld te kunnen vaccineren.’
Hij is ervan overtuigd dat de wereld gebaat is met een combinatie van vaccins gebaseerd op nieuwe technologie en andere die ontwikkeld worden vertrekkende van meer vertrouwde technologieën. Er is veel meer kennis en ervaring met klassieke vaccintechnologieen en -productie. Wat bijvoorbeeld toelaat om met veel meer zekerheid de omvang en de timing van de productie te plannen.
Uitdunning
Maar zowel Moncef Slaoui als JeanMichel Dogné is er wel van overtuigd dat de bedrijven die nog volop bezig zijn met het onderzoek en ontwikkeling van covid-19-vaccins, voor een grote taak staan. ‘Momenteel worden wereldwijd 63 vaccinkandidaten uitgetest op mensen, waarvan 19 op zeer grote aantallen van proefpersonen. En nog eens 173 vaccinkandidaten zitten op laboniveau’, aldus Dogné.
Natuurlijk hebben we er niet zoveel nodig, erkent Slaoui. Volgens Dogné zal de aandacht meer en meer verschuiven naar kandidaatvaccins die het verschil kunnen maken met diegene die al beschikbaar zijn. ‘Er is in ieder geval nog veel ruimte voor verbetering’, voegt hij daaraan toe. Denk aan orale toediening in plaats van een injectie. Of inzetten op de strijd tegen mutaties of het maken van goedkopere vaccins. Maar een uitdunning van het huidige lijstje van vaccinkandidaten is onvermijdelijk. Daarbij komt nog dat de komende maanden het uittesten van kandidaat-vaccins veel minder vanzelfsprekend zal worden. Tot nu toe vonden vaccinbedrijven meer dan genoeg mensen die bereid waren deel te nemen aan grootschalige tests. De deelnemers wisten niet of ze het vaccin of een placebo toegediend kregen. Het staat in de sterren geschreven dat almaar minder mensen bereid zullen zijn om aan dergelijke tests deel te nemen. Ze willen gevaccineerd worden. Slaoui: ‘Ik ga ervan uit dat de grootschalige test van het vaccin van het Amerikaanse farmabedrijf Novavax die binnenkort op gang komt, de allerlaatste zal zijn waarbij een placebo wordt gebruikt. Men moet dus snel op zoek naar een andere manier om te weten te komen hoe goed al de overige kandidaatvaccins werken.’
Almaar minder mensen zullen willen deelnemen aan tests, ze willen gewoon gevaccineerd worden