Moeizaam politiek compromis kan rebellie nog niet smoren
Een geïsoleerde Frank Vandenbroucke en premier Alexander De Croo zagen zich op het Overlegcomité gedwongen de voorzichtigste lijn te lossen. Toch blijft het Franstalige draagvlak wankelen.
‘We hebben gekozen voor risicobeheersing in plaats van het steeds weer sluiten en heropenen van sectoren. Een voorzichtige en realistische aanpak waarbij we inzetten op vertrouwen. We hebben de vraag om perspectief goed gehoord.’ Alexander De Croo (Open VLD) kondigde gisteren na het Overlegcomité noodgedwongen een nieuwe strategie aan.
De premier zat tussen twee vuren: de strenge lijn van de experts en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) tegenover een front dat zich vooral focuste op de eis om minstens de terrassen van de horeca op de beloofde datum van 1 mei te heropenen, en niet op 15 mei. Maakten deel uit van dat front: de deelstaten en de voorzitters van coalitiepartners MR en PS, en achter de schermen ook de groenen.
Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) was vlak voor de start van het Overlegcomité nog erg duidelijk geweest. ‘We hebben gezegd dat de horeca op 1 mei heropent, dus voor mij zijn dat zeker de terrassen.’ Uiteindelijk had De Croo meer dan zeven uur nodig om een akkoord te vinden. Hij probeerde de deelstaten te paaien met een openingsbod om het buitenplan, met de opening van de terrassen, op maandag 10 mei te activeren. Maar Jambon en zijn Waalse collega Elio Di Rupo (PS) bleven zich verzetten: de horeca zou zo twee weekends in mei mislopen.
Als compromis kwam zaterdag 8 mei uit de bus, ook voor de rest van het buitenplan. Ook de avondklok gaat dan voor de bijl en wordt vervangen door een samenscholingsverbod van middernacht tot 5uur ’s ochtends. En opvallend: vanaf 8 mei wordt het mogelijk om met twee nauwe contacten van hetzelfde huishouden binnen af te spreken.
500 bezette bedden
Die laatste versoepeling had veel voeten in de aarde. Het was niet toevallig Ecolo-vicepremier Georges Gilkinet die het voorstel op tafel legde. Zijn voorzitter, JeanMarc Nollet, had eerder al toegegeven dat hij, tegen de regels in, thuis een bevriend koppel had ontvangen. Dat wordt binnenkort dus ook toegestaan, en niet vanaf juni zoals oorspronkelijk gepland.
Vandenbroucke bedong wel enkele voorwaarden. Tegen dan moeten zeven op de tien 65-plussers gevaccineerd en beschermd zijn én moet de situatie op intensieve zorg ‘duurzaam verbeterd’ zijn. Concrete cijferdoelen kreeg hij echter niet goedgekeurd. Voor versoepelingen in juni is er officieel evenmin een strikt richtcijfer, maar Vandenbroucke had het over een daling naar 500 bezette bedden op intensieve zorg.
Over enkele zaken was er geen discussie: dat op 26 april de kappers en andere niet-medische contactberoepen weer aan de slag mogen, dat winkelen met twee zonder afspraak kan en dat tien mensen in plaats van vier buiten samen mogen komen.
Lange tanden bij Di Rupo
Op het einde van de vergadering sprong Di Rupo nog even uit zijn vel toen De Croo de compromistekst nog eens overliep, omdat de vertaler per ongeluk sprak over 10 mei in plaats van 8 mei voor de opening van de terrassen. Di Rupo verdedigde het compromis achteraf met lange tanden en bestempelde het als een eerste stap.
Het toont hoe delicaat het compromis aan Franstalige kant ligt. Vele horeca-uitbaters gaven al aan hoe dan ook te openen op 1 mei. Daarin werden ze gesteund door verschillende politici, onder wie de gouverneur van de provincie en de burgemeester van de stad Luik. Ook PS-voorzitter Paul Magnette schaarde zich achter de eis.
Handhaven dat de horeca pas op 8 mei en niet op 1 mei zijn terrassen van stal haalt, wordt voor de regering nog een heikele kwestie. ‘Dit is een vertrouwensbreuk’, zegt Thierry Neyens, de voorzitter van de Waalse horecafederatie. ‘Ik roep niet op tot burgerlijke ongehoorzaamheid, maar ik kan mijn achterban niet meer in de hand houden. Hier komt anarchie van.’
Ook de Luikse burgemeester Willy Demeyer (PS) houdt voet bij stuk. ‘Ik bestrijd het Overlegcomité niet. Maar het zullen de uitbaters zijn die beslissen of ze op 1 mei openen. Ze weten dat er buiten nauwelijks besmettingsgevaar is. Ik ga er geen politie op afsturen, omdat ik niet verantwoordelijk wil zijn voor het creëren van rellen. Dat is een kwestie van openbare orde.’ In Vlaanderen kondigde onder meer Jean-Marie Dedecker, de burgemeester van Middelkerke, aan dat hij overweegt om de terrassen te laten openen.
De Croo antwoordde na de persconferentie gisteren niet op de vraag of het federale niveau eventueel zal optreden. ‘Ik ga ervan uit dat we allemaal het hoofd koel houden’, zei hij. ‘Van 1 tot 8 mei zal een half miljoen 65-plussers een vaccin krijgen. Dat is essentieel. Het laatste wat we moeten doen, is confrontatie zoeken.’ Bij minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) klinkt het dat de kwestie bekeken zal worden als het probleem zich stelt.
‘Ik kan mijn achterban niet meer in de hand houden. Hier komt anarchie van’
Thierry Neyens Waalse horecafederatie
Het Overlegcomité hield de bevolking gisteren een rist versoepelingen voor, die gefaseerd ingaan vanaf 26 april. De aankondiging komt op een moment dat er nog 941 covid-19-patiënten op intensieve zorg liggen. Dat zijn er nagenoeg evenveel als toen toenmalig premier Sophie Wilmès (MR) met haar veelbesproken powerpointpresentatie het exitplan uit de eerste golf aankondigde. Ook in de tweede golf zaten we, bij het aankondigen van de heropening van de winkels op een gelijkaardig niveau.
Toch is er één belangrijk verschil: toen was de bezetting op intensieve zorg al even in dalende lijn, terwijl de echte kentering vandaag nog niet te zien is. Het reproductiegetal lag na de eerste twee golven gevoelig onder één, wat betekent dat de epidemie in kracht afnam. Vandaag ligt dat cijfer, dat Scienano berekent op basis van de ziekenhuisopnames, opnieuw rond één. Als dat zo blijft, is er niet veel nodig om de epidemie opnieuw op gang te trekken.
Berekend risico
De officiële besmettingscijfers geven een daling aan, maar er wordt ook gevoelig minder getest. ‘We weten niet goed wat dit betekent’, verklaarde infectiologe Erika Vlieghe (UZ Antwerpen) in Het Journaal. ‘We zijn er niet gerust op.’
De cruciale vraag is of we, met die broze cijfers in de hand, er mogen van uitgaan dat de druk in de ziekenhuizen de komende weken zal afnemen. Zeker als we door de versoepelingen bijkomende contacten hebben.
‘Ik betwijfel dat we een kentering in de ziekenhuizen helemaal zullen inzetten, nu er versoepeld wordt’, zegt professor biostatistiek Niel Hens (UHasselt, UAntwerpen). ‘We zien dat de cijfers door de paaspauze toch minder snel naar beneden gaan dan we hadden gehoopt. De situatie is heel fragiel. Zeker omdat maandag de scholen opengaan. Daardoor zijn er weer meer contacten, wat met de Britse variant een extra risico geeft.’
Viroloog Steven Van Gucht (Sciensano) wijst op het precaire moment waarop de versoepelingen aangekondigd worden. ‘In de eerste en tweede golf was het on
denkbaar, zelfs surrealistisch, om op de piek van de bezetting op intensieve zorg al versoepelingen aan te kondigen.’ De vaccinatiecampagne maakt volgens hem een groot verschil. ‘Daarom is het een berekend risico. Maar het is alleen verantwoord als we bereid zijn om de planning te herzien als het toch fout gaat.’
Uit nieuwe simulaties leidt Van Gucht af dat het mogelijk is dat in de eerste helft van mei minder dan 500 bedden op intensieve zorg door covid-patiënten bezet zijn. Die drempel hanteert het Overlegcomité opdat de versoepelingen begin juni, waarbij de Belg opnieuw meer volk binnen mag ontvangen, kunnen doorgaan.
‘Gevaarlijk spel’
Voor wiskundige Nicolas Franco (UNamur, UHasselt) ligt de uitdaging niet in de eerste weken, maar daarna. ‘De bestaande maatregelen zullen de komende weken nog een effect hebben. We kunnen dus verwachten dat de ziekenhuisopnames weldra dalen. De cruciale vraag is of we kunnen verhinderen dat ze na de versoepelingen opnieuw zullen stijgen.’
Uit zijn berekeningen blijkt dat een volledige heropening van de horeca niet aan de orde was. ‘In dat geval zouden we vlot voorbij de huidige bezetting op intensieve zorg gaan’, zegt Franco. Door alleen de terrassen iets later te openen, is het risico lager. ‘Maar we zullen pas dan zien of het risico voldoende laag is.’
Volgens Vlieghe komen er wel heel veel versoepelingen in zeer korte tijd. Viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) verklaarde aan VTM Nieuws dat de regeringen ‘een gevaarlijk spel spelen’. ‘Er mag niets fout gaan of men komt in de problemen.’
Volgens Hens was het verstandiger geweest om meer voorzichtigheid in te bouwen. ‘We zitten nu in woelig vaarwater. Ik had liever eerst bevestiging gezien dat de dalende trend echt is ingezet. Intussen blijven we wel vaccineren op volle snelheid. Twee weken langer wachten is dus geen verloren tijd, maar maakt een echt verschil.’
Maxie Eckert, Dries De Smet
‘We zien dat de cijfers door de paaspauze toch minder snel naar beneden gaan als we hadden gehoopt. De situatie is heel fragiel’
Niel Hens Biostatisticus