Op de Krim vrezen ze de droogte meer dan oorlog
Terwijl Rusland militairen naar de grens met Oekraïne stuurt, kampt de Krim vooral met een watercrisis.
Het Zuid-Russische kustplaatsje Taman wekt een verlaten indruk, een gure aprilregen striemt over het strand. Russische toeristen trekken pas in de zomer naar het historische kozakkendorp in de duinen, en verblijven er in de kleine huisjes aan de zanderige straten.
Veel Russen vieren hun vakantie liever aan de overkant van de baai, op de in 2014 door Rusland geannexeerde Krim. Sinds president Vladimir Poetin voor ruim 3 miljard euro de imposante Krimbrug liet aanleggen, is het Oekraïense schiereiland vanuit Rusland eenvoudig te bereiken. Mede door de pandemie is de bestemming populair bij de Russen, er worden dit jaar 8 miljoen toeristen verwacht.
‘In de zomer is het moeilijk. Al twee, drie jaar. Dan is er geen water en komen ze het brengen met wagens’
Refat
Inwoner gehucht Lenino, in het oosten van de Krim
Maar wie de Zuid-Russische regio Krasnodar, aan de andere kant van de brug, de voorbije dagen doorkruiste, zag meer dan verlaten dorpen. Militaire vrachtwagens en treinen met Russische tanks trokken door de regio richting de Krim en noordelijker naar de grens met Oekraïne. Eind maart sloeg Oekraïne internationaal alarm over de verplaatsing van Russische militairen en materieel naar de grens met de Donbas en de Krim. Op sociale media verschenen tientallen foto’s en video’s van militair geschut dat zich westwaarts bewoog.
Moskou reageerde in eerste instantie ontwijkend: de troepenverplaatsing zou een ‘oefening’ zijn, niet bedoeld als bangmakerij. Militaire analisten zagen iets anders, dit was de grootste militaire opbouw sinds het hoogtepunt van de Donbas-oorlog in 2014-2015. Ook de toon vanuit Moskou werd snel scherper: ‘Zij die een oorlog beginnen, zullen Oekraïne vernietigen’, haalde minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov een oud dreigement van Poetin van stal. Er volgde koortsachtig diplomatiek overleg op het hoogste niveau (zie hiernaast).
Zo staat de Krim, zeven jaar na de internationaal niet erkende annexatie, met een klap terug op de buitenlandse agenda. En hoewel geen van de partijen oorlog zegt te willen, kan het snel misgaan.
Opgedroogd meer
Terwijl de Russische militaire opbouw rond de Krim de aandacht opeist, spelen onder de oppervlakte andere problemen. Rusland heeft grote moeite om het 2,5 miljoen inwoners tellende schiereiland te onderhouden. En dat leidt tot spanningen.
De bewoners van de Krim hebben nu vooral zorgen over de waternood die de regio al jaren teistert. Het tekort beheerst niet alleen het schiereiland, het zet ook de moeizame verhoudingen tussen Moskou en Kiev verder onder druk.
De 72-jarige Refat woont met zijn vrouw en een paar geiten en koeien aan de rand van het gehucht Lenino, in het oosten van de Krim. Zolang er niet over politiek wordt gepraat, wil hij wel iets vertellen over de situatie. ‘In de zomer is het moeilijk. Al twee, drie jaar. Dan is er geen water en komen ze het brengen met wagens. We dragen het in emmers, koken en wassen ermee’, vertelt hij. Het meertje naast zijn boerderij is sinds twee jaar opgedroogd.
Lenino ligt aan het Noordelijke Krimkanaal,
een 400 kilometer lange waterweg die in de Sovjetjaren vanuit Oekraïne werd aangelegd om de droge en warme Krim te irrigeren. Decennialang betrok het schiereiland zo’n 80 procent van zijn water via het kanaal. Na de annexatie begon Oekraïne met de afsluiting van de sluizen, waardoor een acuut waterprobleem ontstond. De Oekraïense minister van Defensie Andrij Taran waarschuwde gisteren dat Rusland die beslissing kan aangrijpen om Oekraïne aan te vallen.
De droogte vormt een bedreiging voor het toerisme en de landbouw, de belangrijkste inkomstenbronnen van de Krim. Terwijl in de Sovjettijd zo’n 400.000 hectare werd verbouwd, is dat volgens deskundigen nu geen 20.000 hectare meer. Lokale autoriteiten spraken deze maand van een ‘catastrofale situatie’. Het bestuurlijke hoofd van de Krim, Sergej Aksjonov, beschuldigde Kiev eind maart van een ‘waterblokkade’.
‘Iedereen moeit zich’
Ondertussen zet Moskou de militarisering van de regio onverstoorbaar voort. Volgens een rapport van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) uit 2020 zijn ruim 30.000 Russische militairen op de Krim gestationeerd en zijn 25.000 inwoners gerekruteerd voor het leger. Oekraïens minister van Defensie Taran noemde zelfs nog hogere cijfers (zie hiernaast). Ook die aanwezigheid trekt een zware wissel op de watervoorziening van het schiereiland.
In het dorp Zoeja runt de 45-jarige Jelena een koffiehuis. Jarenlang woonde ze in Italië, maar uit bezorgdheid over haar familie keerde ze terug naar de Krim. Veel klanten heeft ze niet, daarom brengt ze haar tijd kletsend door met haar beste vriendin Snezjana, die is getrouwd met een Krim-Tataar. De vrouwen vertellen dat het water en geldgebrek hen meer zorgen baren dan een mogelijke militaire escalatie.
Hoewel de waterproblemen in Zoeja beperkt zijn, lezen de twee vriendinnen op sociale media dagelijks berichten vanuit Jalta en Simferopol. In sommige wijken van die steden hebben inwoners nog maar een paar uur per dag water. ‘De Krim droogt uit. We naderen het moment dat de reservoirs droogvallen. Eigen groenten verbouwen levert weinig op, vee houden evenmin’, zegt Jelena. Niet dat het onder Oekraïens bestuur veel beter was. ‘In de jaren 90 zaten we soms maanden zonder water. Mensen moesten met emmers naar hun woning op de vijfde etage klimmen.’
Gevraagd naar de internationale ophef over de militarisering verzuchten de twee: ‘Waarom bemoeit iedereen zich met ons? Laat de helikopters maar vliegen, wij slapen hier rustig.’ Geopolitiek is in Zoeja vooral een digitale werkelijkheid. Ze lezen de alarmerende berichten online, maar merken er in het dagelijkse leven weinig van. Wel merken ze de droogte, de enorme prijsstijgingen sinds de annexatie, de werkloosheid en de uitblijvende inkomens en pensioenen.
Dure annexatie
De inname van de Krim leverde Poetin weliswaar een tijdelijke populariteitsboost op, maar bracht Rusland eveneens loodzware westerse sancties. Zeven jaar na de annexatie blijkt hoe zwaar het onderhoud van de Krim op de Russische begroting drukt. De Russische econoom Sergej Aleksasjenko, oud-vicedirecteur van de Russische Centrale Bank, rekende onlangs uit dat de Krim Rusland sinds 2014 30 miljard euro heeft gekost – zo’n 150 euro per inwoner. ‘Voorstanders van de annexatie zullen zeggen dat de Krim die 14.000 roebel per persoon in zeven jaar tijd ruim waard is. Maar daar eindigt de rekensom niet’, schreef hij in maart op de nieuwssite Echo Moskvy. Volgens Aleksasjenko zou het Russische bbp zonder de Krim en de sancties 20 procent hoger zijn geweest.
Het waterprobleem stelt Oekraïne voor een dilemma. Het wil de dorstige Krimbewoners graag helpen, maar de problemen die Rusland met de voorziening heeft, kunnen het land ook goed uitkomen. In Oekraïne gingen dit jaar stemmen op om de Krim ‘humanitaire’ hulp te bieden en water te ruilen tegen Russische concessies in de Donbas. Moskou ging er niet op in. ‘De bezetter is verantwoordelijk voor de burgerbevolking en humanitaire kwesties’, zei de Oekraïense vicepremier Oleksii Reznikov tegen de BBC. ‘Rusland nam die verantwoordelijkheid op zich toen het ons schiereiland en Sebastopol bezette. Alstublieft.’
Oekraïne staat voor een dilemma. Het wil de dorstige Krimbewoners graag helpen, maar de problemen die Rusland met de voorziening heeft, kunnen het land ook goed uitkomen