Dekolonisering is geen keuzevak

Nozizwe Dube ziet dat zwarte studenten en andere studenten van kleur nu het werk doen dat Vlaamse academische instellingen allang zelf hadden moeten doen.

Deze week werd Afromedica gelanceerd, een vereniging van studenten in Vlaanderen die zowel diversiteit als discriminatie in de gezondheidszorg wil belichten (DS 13 april). In Gent is er Umoja die met een open brief in december 2020 de UGent heeft opgeroepen om eindelijk werk te maken van de dekolonisering van curricula aan hun universiteit. WeDecolonizeVUB wijst de VUB op eurocentrisme in hun bibliotheken en curricula door, onder andere, hun bibliotheek die werken bevat van dekoloniale academici en auteurs die nergens te bespeuren zijn in curricula en bibliotheken van de universiteit. In Antwerpen is er Ayo die twee weken geleden Zwarte studenten en andere studenten van kleur aan het woord liet over de noodzakelijke dekolonisering van UAntwerpen. Aan de KU Leuven lanceerden wij met Undivided for KU Leuven een tweetal weken geleden het #DECOLONIZEKULEUVEN manifesto. Het bevat tien eisen die handelen over het koloniaal verleden van de KU Leuven, de gevolgen ervan die tot vandaag zichtbaar en voelbaar zijn en de dekolonisering van curricula.

‘Voordelen’ van kolonialisme

Curricula aan onze Vlaamse universiteiten in verschillende disciplines zijn eurocentrisch en staan bol van koloniale denkbeelden. Eurocentrisme uit zich door het aannemen van westerse kennissystemen en een wit perspectief als het vertrekpunt van universele kennis. Een voorbeeld van eurocentrisme is, zoals de studenten van Afromedica zelf aangaven, curricula over huidaandoeningen die slechts symptomen als rode vlekken, bleek worden en blauwe plekken bespreken. Maar zwarte mensen krijgen rode vlekken noch blauwe plekken, en worden niet bleek. Hoe moeten (zwarte) artsen en dermatologen zwarte patiënten diagnosticeren als die kennis niet aangeboden wordt in hun curricula?

Waarom leren we anno 2021 dat Afrikaanse rechtssystemen, hun filosofieën en architectuur primitief zijn? Waarom bespreken we anno 2021 de ‘voordelen’ van kolonialisme?

De Belgische koloniale geschiedenis bekijken als iets ‘voordeligs’ is een eurocentrisch perspectief dat geen rekening houdt met de slachtoffers van het koloniaal bewind. Waarom leren we over hoe progressief verlichtingsfilosofen zoals Kant en Hegel waren, zonder dat hun racistische en ontmenselijkende ideeën over mensen van kleur ontleed worden? Zonder het seksisme van filosofen zoals Kant ter sprake te brengen? Zouden we hen dan nog altijd ‘verlicht’ noemen?

Vaak wordt als tegenreactie gezegd dat het toen de norm was om racistische ideeën te hebben.

Maar over wiens norm spreekt men dan: die van witte mensen of van geracialiseerde mensen? Ook bij het hanteren van normen in andere perioden neemt men opnieuw een eurocentrisch vertrekpunt.

Pluriversele curricula

Eurocentrische curricula geven een onvolledige weergave van de wereld door westerse kennissystemen en witte perspectieven als objectief, neutraal en universeel te beschouwen. Deze eurocentrische canon steunt ook op de foutieve veronderstelling dat westerse kennis inherent superieur is. Daardoor is een keuze voor eurocentrische curricula niet onschuldig. Westerse kennissystemen kunnen per definitie niet universeel of neutraal zijn. Westerse academische instellingen hebben in de geschiedenis een belangrijke rol gespeeld in het

verspreiden en bestendigen van koloniale denkbeelden. Academische instellingen bestendigen koloniale denkbeelden door hun anachronistische curricula: curricula gebaseerd op principes die bedoeld waren om kolonialisme te verdedigen en te vergoelijken worden vandaag zonder verdere toelichting over deze geschiedenis onderwezen. Met gevaarlijke gevolgen voor iedereen.

Dekolonisering wil dit veranderen. Dekolonisering wijst op de noodzaak om pluriversele curricula te hebben die een volledig verhaal weergeven door ook niet-westerse kennissystemen hun plek te geven als vertrekpunt van kennis. Er zijn veel theorieën en academici die niet vanuit een eurocentrisch perspectief vertrekken, maar ik merk op dat ze aan Vlaamse universiteiten vooral in keuzevakken gestopt worden. Ze behoren niet tot de verplichte, fundamentele leerstof van ieder student. De verplichte hoofdvakken blijven op die manier een selectieve en eenzijdig eurocentrisch narratief doorgeven aan alle studenten.

Wiens werk is dit eigenlijk?

Ik ben blij dat zwarte studenten en andere studenten van kleur zelf de handen uit de mouwen steken om de verandering te eisen die we nodig hebben. Maar ik blijf het vooral pijnlijk en cynisch vinden dat we dit moeten doen.

Pijnlijk omdat we als geracialiseerde minderheden onze studietijd investeren in het opzoeken en eigen maken van kennis die door onze professoren al moet aangereikt zijn in onze curricula. Pijnlijk omdat we onze studietijd investeren in het afleren van beschadigende koloniale denkbeelden die nooit onderdeel van onze curricula hadden moeten zijn, of ten minste vanuit een kritische invalshoek moeten worden besproken.

Er zijn veel theorieën en academici die niet vanuit een eurocentrisch perspectief vertrekken, maar die worden vooral in keuzevakken gestopt

Cynisch omdat we doorgaans witte perspectieven aangeleerd krijgen en daardoor afstuderen zonder te weten hoe we mensen zoals onszelf van dienst kunnen zijn als artsen, juristen, leerkrachten, verpleegkundigen, enzovoort. Zo heeft Malone Mukwende, een zwarte geneeskundestudent uit het Verenigd Koninkrijk, een handboek Mind the gap. A handbook of clinical signs in black and brown skin vorig jaar geschreven. Hij merkte dat zwarte mensen en andere mensen van kleur van te voorkomen en geneeslijke huidaandoeningen stierven omdat artsen en dermatologen de symptomen van die ziekten niet (tijdig) herkenden op zwarte en bruine huid. Eurocentrische curricula zijn allesbehalve onschuldig of een neutrale en objectieve keuze.

Terwijl witte studenten studeren zonder hierbij stil te moeten staan, zijn we als geracialiseerde minderheden genoodzaakt om het werk te verrichten dat academische instellingen vanzelf moeten doen. Omdat we onszelf niet zien in onze curricula. Of omdat we onszelf wel zien in onze curricula, maar vanuit een schadelijk, vooringenomen en koloniale bril. Omdat we niet anders kunnen.