Het evangelie van de twijfel ‘J
e wilt gewoon terug een kind zijn. Je hebt heimwee naar een tijd waar je de antwoorden niet had, en niemand dat van jou verwachtte’, zegt Moussa aan de telefoon. Ik wil tegenpruttelen, maar de woorden komen niet. Sinds maart 2020 kwamen ze al minder: de boude stellingen, snelle analyses en gevatte opmerkingen maakten plaats voor verbazing, verveling en onzekerheid. Juni, na de dood van George Floyd en de herontdekking van racisme door de witte wereld, en de emmer liep over. Iedereen en hun moeder had een analyse over politiegeweld klaar zitten in hun broekzak, nog het meest zij die het nooit hadden meegemaakt. Om boven te halen bij de minste gelegenheid dat ze iemand van kleur tegenkwamen.
Het jaar waarin iedereen expert werd blijft nog steeds hangen als een gapende wonde. Als we schrijven, scheppen we een nieuwe realiteit. Het maakt niet uit of je dat in een boek, in een krant, of in een post op sociale media doet. Of die realiteit altijd beter is dan de vorige, is niet altijd zeker. Perfect zijn – als in altijd onschuldig – kan niet. En zo kwam ik tot stilstand. Het soort stilstand waar enkel over wordt gekeken als de wereld potdicht zit. Hoe meer meningen ik las over hoe alles anders zou zijn na corona, over wat de politiek wel of niet zou doen met dat eeuwig ongrijpbare interfederaal actieplan tegen racisme, over wat vrijheid betekent en hoeveel die mag kosten, hoe minder ik tot gedachten over mijn lippen, of op papier kreeg.
Geen god of ideologie kon mij redden, want ik ben altijd een hopeloos onzeker geweest over dingen die het aardse leven overstijgen. Bij de start van de ramadan ben ik jaloers op mijn islamitische vrienden, op hun overgave, hun nabijheid bij elkaar en bij hun god. Het gezang uit de Braziliaanse kerk op zondag gleed pre-corona zeemzoet mijn oren in. En ik ben niet vreemd aan een Voudoun-ritueel of twee. Ik keerde mij tot het Gospel of doubt, zoals de Amerikaanse schrijver Casey Gerald dat noemt. ‘Je hoeft niet te stoppen met geloven, maar geloof dat je iets nieuw kan geloven. Het is altijd mogelijk dat je mis bent’, zei hij daarover in een interview met de podcast The nod in 2019. Het was een zachte deken waarin ik mij kon rollen. Wetende dat ik altijd kon veranderen, dat alles wat ik op papier zette of in de wereld bracht onvolledig was, bracht me rust.
Er zijn bibliotheken en serverfarms gevuld met beschrijvingen hoe je van jouw onzekerheden en zelftwijfel af kunt raken. Hoe je op alles een antwoord moet hebben en perfect inzicht kunt bekomen in jezelf, je liefdesleven en jouw carrière. Twijfel wordt daar telkens geassocieerd
‘Iedereen en hun moeder had een analyse over politiegeweld klaar, nog het meest zij die het nooit hadden meegemaakt’
met iets negatiefs. Iets dat je met genoeg oefening als kilo’s van je lijf weg kunt trainen. Maar in een wereld waar iedereen zijn eigen overlegcomité, coronaexpert, zedenpolitie en moraal filosoof in één moet zijn, de waarheid constant in pacht, is het dodelijk vermoeiend.
‘Alles moet alles zijn’, zucht Emma aan de telefoon. Ze is moe, net zoals ik. Ze denkt dat ze niet weet waarom, maar zegt: ‘Iedereen verwacht dat we antwoorden hebben, dat die gestructureerd zijn, als je die niet hebt, dan heb je gefaald.’
Het lijkt haast een functie van de zoektocht naar waarheid: een lineaire vooruitgang gebaseerd op ontdekking en vaststellingen die steeds worden vergroot en opgebouwd. Ieder boek, iedere film, iedere politieke keuze of daad van schepping moet zekerheid brengen in een steeds sneller draaiende en onzeker wordende wereld. Er wordt verwacht dat we antwoorden hebben, dat die gestructureerd zijn, en als je die niet hebt, dan heb je gefaald. Dan faal ik graag.