Afghanen vrezen nieuwe burgeroorlog na vertrek Amerikanen
Op de symbolische datum 11 september ANALYSE TERUGTREKKING TROEPEN zetten de VS een punt achter hun ‘forever war’ in Afghanistan. Daarmee is de oorlog in het land niet voorbij. De Taliban spreken nu al dreigende taal.
Op 11 september is het twintig jaar geleden dat Al-Qaeda onder leiding van Osama bin Laden de VS in het hart wist te treffen met de aanslagen op het Pentagon en de Twin Towers in New York. Dinsdagavond werd bekend dat president Joe Biden op 11 september de 2.500 Amerikaanse militairen die nog in Afghanistan zitten ‘naar huis wil hebben gebracht’. De 7.000 manschappen van de Navobondgenoten zullen dan ook vertrokken zijn. Het is een symbolische dag om definitief te aanvaarden dat het Westen de oorlog in Afghanistan niet kan winnen.
Voor de Afghanen zal het cliché ‘de westerlingen hebben de horloges, de Taliban hebben de tijd’ vanaf dan in de praktijk worden getest. Het Afghaanse leger moet dan zelf voor de veiligheid zorgen, terwijl de Taliban de afgelopen jaren grote delen van het platteland heroverd hebben en die regio’s volakkoord hun eigen, oerconservatieve regels besturen. ‘De terugtrekking van buitenlandse troepen in de huidige situatie zal leiden tot een burgeroorlog’, voorziet parlementsvoorzitter Mir Rahman Rahmani.
De vraag is welke reden de Taliban dan nog hebben om de strijd níét op te voeren. Dat geldt voor de periode na 11 september, maar in feite ook nu al. Volgens een dat Bidens voorganger Donald Trump vorig jaar met de fundamentalistische beweging sloot, zouden de westerse troepen al op 1 mei vertrokken moeten zijn. De Taliban zien de overschrijding van die datum als verraad en hebben de afgelopen maanden herhaaldelijk gewaarschuwd voor de gevolgen. Ook woensdag dreigden zij ermee partijen die zich niet aan die afspraken houden, ‘verantwoordelijk te zullen houden’.
Volgens de deal met Trump zouden de Taliban geen internationale troepen meer aanvallen. Daar hebben ze zich het afgelopen jaar aan gehouden. Maar nu zullen ze zich er vermoedelijk niet meer door gebonden voelen, tenzij de regering-Biden een nieuwe, onderhandse afspraak met hen heeft gemaakt.
Zelfs geen minimale eisen
Er vallen intussen ook meer burgerslachtoffers: in de eerste drie maanden van dit jaar ging het om 573 doden en 1.210 gewonden, of 30 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Dat blijkt uit woensdag gepubliceerde cijfers van de Verenigde Naties. De Taliban zouden voor 40 procent van de slachtoffers verantwoordelijk zijn, zo’n 15 procent zou het werk zijn van andere militante groepen, zoals Islamitische Staat. Aan Afghaanse en internationale militairen wordt een kwart van de slachtoffers toegeschreven. Hoeveel Afghaanse militairen er zijn omgekomen, is onbekend.
Het was dit toenemende geweld, gecombineerd met het uitblijven van een vredesakkoord tussen de Afghaanse regering en de Taliban, dat Biden deed besluiten om zijn militairen nog enkele maanden langer in het land te houden. Aan de datum van 11 september heeft hij echter geen voorwaargens den verbonden. In tegenstelling tot Trump (en daarvoor Obama en Bush) kiest hij voor een radicaal einde aan de ‘forever war’. Als je voorwaarden stelt, kom je er nooit weg, is zijn redenering volgens
Als Afghanistan in chaos vervalt, is het niet uit te sluiten dat Al-Qaeda of IS daarvan profiteren
anonieme functionarissen in internationale media. Anders geformuleerd: de situatie is zo slecht dat ook minimale eisen niet gehaald zullen worden.
Net op dinsdag waarschuwden de Amerikaanse inlichtingendiensten dat de kans op een vredesovereenkomst tussen de Taliban en Kabul dit jaar ‘klein’ blijft. ‘De Taliban zullen waarschijnlijk vooruitgang boeken op het strijdtoneel en de regering zal moeite hebben [hen] tegen te houden als de coalitie zich terugtrekt’, schreven zij.
De vrees bestaat dat de Taliban misschien nog maar enkele jaren nodig hebben voor ze militair de overhand krijgen. Het is ook denkbaar dat de vele Afghaanse krijgsheren met hun privémilities zich opnieuw in de strijd zullen mengen, zoals gebeurde na de terugtrekking van de Sovjettroepen in 1989.
Of er dan ook weer ruimte ontstaat voor de islamitische terreurorganisatie Al-Qaeda kan niemand voorspellen. Amerikaanse inlichtingendiensten schatten in dat Al-Qaeda – waarvan de verdrijving het doel van de Amerikaanse invasie was – gemarginaliseerd is, en dat ook IS vanuit Afghanistan geen bedreiging voor het Westen vormt. Maar als Afghanistan in chaos vervalt, is het niet uit te sluiten dat deze groepen daarvan weten te profiteren.
Meisjes naar school
Op korte termijn heeft het besluit van de Amerikanen in elk geval gevolgen voor de vredesbesprekingen tussen de Taliban en de Afghaanse regering, die onder begeleiding van de Amerikaanse gezant Zalmay Khalilzad plaatsvinden in Qatar. Die gesprekken leiden al een half jaar tot niets, en moeten nu worden vlotgetrokken op een internationale conferentie in Istanbul. Die start op 24 april en zal tien dagen duren. De VN hebben de rechtstreeks betrokken partijen en zo’n twintig andere landen uitgenodigd om er de toekomst van Afghanistan vorm te geven. De
Taliban hebben woensdag echter laten weten niet te zullen deelnemen als de VS en de Navo zich niet aan de deadline van 1 mei houden.
De onderhandelingspositie van de Afghaanse president Ashraf Ghani, die met de Taliban tot een akkoord moet zien te komen over de toekomst van het land, is door Bidens besluit verder verzwakt. De Taliban hebben steeds gezegd dat ze tegen democratie zijn, dat ze de Afghaanse grondwet van 2004 niet erkennen en dat ze het landsbestuur en de rechtspraak volgens
‘De Taliban zullen waarschijnlijk vooruitgang boeken op het strijdtoneel en de regering zal moeite hebben [hen] tegen te houden als de coalitie zich terugtrekt’
Amerikaanse inlichtingendiensten
hun lezing van de islam willen inrichten. Ze hebben beloofd dat ze milder zullen zijn dan toen ze in de jaren negentig aan de macht waren: meisjes zouden in de toekomst wel naar school mogen en vrouwen zouden buitenshuis mogen werken, zolang dit in overeenkomst met ‘de islam’ is. In de praktijk houden ze zich daar niet aan in gebieden die nu al onder hun controle staan, blijkt uit onderzoek van mensenrechtenorganisaties.
Over het waarborgen van dit soort grondrechten moet het in Qatar gaan. Maar door het aangekondigde vertrek van de internationale troepenmacht heeft president Ghani nauwelijks nog middelen in handen om de Taliban tot concessies te dwingen.