‘Vooruit is niet te koop, zelfs niet voor alle bitcoins ter wereld’
De naam ‘Vooruit’ verkwansel je niet voor een paar zilverlingen, schrijft Koen Van Bockstal. Waar is het respect voor het verleden?
De naamsverandering van kunstencentrum Vooruit laat me maar niet los. Dus wilde ik begrijpen waarom dat zo is. Want enthousiasme, passie voor geschiedenis, kunst en cultuur en vooral kunstenaars maken deel uit van mijn DNA. Boosheid en teleurstelling horen echt niet thuis in dat rijtje.
Geboren en getogen in Deinze spoelde ik, via toen nog de Rijksuniversiteit, aan in Gent en vond er de partner van mijn leven. Zo zijn er veel, heel veel verhalen uit Oost- en WestVlaanderen. Vol goede moed begon ik aan de opleiding geschiedenis bij een generatie memorabele professoren. In de tijd tussen hoorcolleges dwaalde ik vaak af naar de Music Man in de Bagattenstraat.
Aan het eind van die straat torende het imposante gebouw van de Vooruit. Ik durfde er niet eens binnen die eerste weken. Wat had ik daar te zoeken? Ik was niet Gents, niet hip, niet links, maar provinciaals, katholiek opgevoed. Ik had de verkeerde kleren aan en had een saai kapsel, een piepklein hartje en was al helemaal geen partij voor bevlogen redenaars van de studentenvakbond. Tot ik er op een onbewaakt moment wellicht samen met studiegenoten toch binnensukkelde. Mijn ouders konden er niet om lachen, dat kot van de sossen. Maar het was een ontzettend fijne, inspirerende plek, een vrijhaven waar je met vrienden kon afspreken en honderduit filosoferen over een betere, een andere wereld. Een gebouw vol beweging, dat was dus l’imagination au pouvoir.
Kurt Cobain en Courtney Love We bleven in Gent wonen en de Vooruit kroop ongemerkt onder mijn vel. Enkele van de meest intense momenmagnum ten van mijn leven maakte ik mee in de Vooruit. Samen met Koen Wostyn en Coenraed de Waele organiseerde ik als jong stuk onbenul een nacht van de poëzie. We lieten tientallen dichters (onder wie de grote Hugo Claus, en Simon Vinkenoog die we in Amsterdam gingen overtuigen om mee te doen) een aandeel financieren voor de zieltogende krant De Morgen. Zelf aangekondigd worden door Betty Mellaerts en Johan Anthierens om tussen al die grote namen enkele eigen gedichten te brengen, hoe zou ik dat ooit kunnen vergeten? Later stond ik in de concertzaal aan de zijkant van het podium die avond waarop Kurt Cobain voor aanvang van dat waanzinnige optreden eerst broodjes en bananen de zaal in kieperde en backstage vocht met Courtney Love. Nog later werd ik sprakeloos van Tom Lanoye in zijn unieke theatermonoloog met dezelfde titel. Vooruit staat voor kippenvel, onversneden emotie, telkens weer.
Acht jaar geleden verscheen het opus Vooruit Gent 19132013 en leerde ik hoe dat gebouw zo innig verknoopt is met de geschiedenis. Een feestlokaal waarmee de socialistische beweging vanuit coöperatief gedachtegoed zou tonen dat ze geen cultuurbarbaren zijn. Met een cinema, een bibliotheek voor de werklieden, een zang vereniging, vergader- en repetitielokalen. Kortom, een huis vol mogelijkheden, met kansen op emancipatie, volksverheffing, hoe belegen dat misschien ook mag klinken. Maar ook een huis met donkere bladzijden: eetfestijnen van Duitse naziofficieren tijdens de Tweede Wereldoorlog en meetings van collaborateurs. De Canadese bevrijders maakten er zelfs even Café Quebec van. Na een korte heropleving sukkelde het feestlokaal in de jaren 1970 compleet in de vergetelheid. Tot een klein aantal gedreven vrijwilligers in het begin van de jaren 1980 (door jeugdwerkloosheid geen tekort aan bereidwillige handen) de verkrotting een halt toeriepen. De verzuiling moest eraan geloven en het huidige kunstencentrum Vooruit herrees als een feniks uit zijn as, trouw aan zijn emancipatorische DNA.
Daarom ben ik dus opgewonden. Niet omdat een naam in de papierversnipperaar gaat, maar omdat er geen respect is voor het verleden. Dit is geen naam, dit is immaterieel erfgoed en wie eerlijk is met de geschiedenis zal toegeven dat de Vooruit gewoon deel uitmaakt van onze Vlaamse identiteit.
Voilà, het hoge woord is eruit. Wie aan die naam raakt trapt ook op mijn ziel, want de Vooruit heeft mijn blik op de wereld opengegooid, zonder lidkaart van welke partij dan ook. De Vooruit heeft mij en talloze anderen mee vorm gegeven.
Schimmige dading
Ik ben teleurgesteld omdat Vooruit niet zomaar een naam is, maar een onderdeel van het collectief geheugen van een stad en haar bewoners, van vele generaties bezoekers en van gedeeld kunst- en cultuurleven. En dat verkwansel je niet voor een paar zilverlingen. Ik ben ontgoocheld omdat de manier waarop (je reinste achterkamerpolitiek met een schimmige dading) een belediging is voor het gebouw en waar het voor staat. Emancipatie, participatie, kunst die veredelt (zo staat het in gouden letters in de Theaterzaal) en dromen van vele duizenden, vaak jonge mensen.
Ga terug aan tafel met de partij die sinds kort dezelfde naam hanteert, duw de koekoeksjongen Pallas en Volxus je nest uit en schenk ons een beter voorstel
En ik geloof niet dat we onze mond zouden moeten houden. In de bedrijfswereld zou men een moord begaan om de emotionele band die dit huis oproept bij vele generaties en ontelbare Vlamingen. En dus is de naam van Vooruit gewoon niet te koop, niet voor alle bitcoins van de wereld.
Daarom dit emotionele pleidooi aan de Vooruit (hét kunstencentrum): geef gewoon toe dat het onhandig was, ga desnoods terug aan tafel met de partij die sinds kort dezelfde naam hanteert, duw de koekoeksjongen Pallas en Volxus je nest uit en schenk ons een beter voorstel. En moeilijker dan ‘devooruit’ kan het niet zijn. En dat een versie met lidwoord niet werkbaar zou zijn in de socialemediawereld is slechts een listige verpakking van onwil, vraag het maar aan echte digitale specialisten.
Omarm en koester al die woede en het onbegrip van velen zoals ik, en begrijp vooral dat het eigenlijk niets anders dan teleurgestelde liefde is. Maak er de energie van voor een bloeiende cultuurtempel die trouw blijft aan zijn identiteit en die van haar publiek. Onze geestelijk verarmde samenleving heeft nood aan vrijhavens en lichtbakens zoals jullie. Dat is de ware betekenis van dé Vooruit.