Grenscontroles uit vrees voor ‘virale ruilmarkten’
Vanaf vandaag kunnen we weer reizen binnen Europa. Wie terugkeert, wacht nog altijd een test en een quarantaine. Maar hoe controleer je en hoe zinvol is het?
1
Waarom worden terugkeerders getest en in quarantaine geplaatst als het risico op besmetting hier even groot is als in de rest van Europa? Het risico dat reizigers het virus massaal importeren bij terugkeer, is het grootst als je zelf lagere besmettingscijfers hebt dan in het buitenland. Dat is nu niet het geval. In grote delen van Europa is het besmettingsrisico even groot als in België.
‘We maken ons vooral zorgen over de dynamiek van de verschillende varianten die circuleren’, zegt viroloog Steven Van Gucht (Sciensano). ‘Zolang de vaccinatiegraad niet voldoende hoog is, kan trafiek leiden tot de introductie van nieuwe varianten. Dat kan resulteren in superverspreidingen. Denk maar aan de Britse variant die nu dominant is.’
De kans dat een variant doorbreekt, verlaagt als veel mensen ingeënt zijn. Mensen die terugkeren uit een risicogebied moeten zich daarom laten testen en in quarantaine gaan. Bij een positieve test zal nagekeken worden of het al dan niet om een nieuwe, onbekende variant gaat.
2
Waar is het gevaar het grootst om besmet te raken met een nieuwe variant?
De experts maken zich vooral zorgen over het ontstaan van zogenoemde virale ruilmarkten: plaatsen waar verschillende nationaliteiten zich kunnen vermengen en zo varianten uit verschillende regio’s kunnen uitwisselen. Zo zul je op de Balearen, een groene zone, waarschijnlijk niet besmet raken door een lokale bewoner, maar veeleer door andere toeristen die van overal arriveren. ‘Dat de coronamaatregelen niet overal dezelfde zijn, maakt ons ook ongerust’, zegt Van Gucht. ‘Hoewel Spanje slechte cijfers heeft, zijn de cafés en restaurants in Madrid wel open, terwijl de horeca hier gesloten is om het aantal contacten en besmettingen onder controle te houden. Als Belgen dan naar Madrid trekken om toch te kunnen uitgaan, kunnen ze besmet terugkeren.’
3
Circuleren er meer gevaarlijke varianten in bepaalde Europese landen?
In de hele Europese Unie worden dezelfde varianten scherp in het oog gehouden: de Britse, de Zuid-Afrikaanse en de Braziliaanse. Die eerste twee kennen we vooral dankzij de uitstekende bewakingssystemen in het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika. ‘Het probleem is vooral wat we níét weten’, zegt Van Gucht. ‘Welke varianten zijn nog niet in kaart gebracht? Zo wordt de verspreiding van varianten in landen als Roemenië of Bulgarije minder goed opgevolgd. Ik zou voorlopig wachten met reizen tot de vaccinatiegraad een stuk hoger ligt. Het verbod op niet-essentiële reizen is dan wel opgeheven, maar we blijven sterk afraden om op reis te gaan.’
4
Is het controlesysteem wel stevig genoeg, als auto’s niet aan de grens gecontroleerd worden en als wie maar 48 uur in het buitenland was niet gecheckt wordt?
Van Gucht: ‘Je kunt moeilijk mensen in quarantaine zetten omdat ze kort de grens oversteken om enkele kilometers verderop te winkelen of te werken. Duitsland heeft een mogelijk alternatief systeem: daar vragen ze dat wie de grens regelmatig oversteekt, zich twee keer week laat testen, bijvoorbeeld aan het begin en het einde van de week. Zo haal je de meeste besmettingen er wel uit.’
‘Maar het klopt dat het systeem lek is, een honderd procent veilig systeem in een land met veel grenzen is niet haalbaar. Je kunt de grenzen niet voortdurend controleren, tenzij je zou terugkeren naar het oude systeem met douaneposten. Maar dat zal niet meteen gebeuren. We zullen nog steeds grotendeels een beroep moeten doen op de burgerzin van de mensen.’
‘Het probleem is vooral wat we níét weten. Zo wordt de verspreiding van varianten in Roemenië of Bulgarije minder goed opgevolgd’
Steven Van Gucht
Viroloog Sciensano