‘Kleuters die nu niet leren hoe een pen vast te houden, hebben een probleem als ze moeten leren schrijven’
Met de paaspauze is de leerachterstand weer wat groter geworden. Nog jarenlang zal die blijven nazinderen.
Eén weekje vakantie extra door de paaspauze, is dat nu zo dramatisch? ‘Vergeet niet dat we al vóór de vorige zomervakantie een halfjaar onderwijs kwijtgespeeld zijn’, zegt Wouter Duyck, professor onderwijspsychologie aan de UGent. ‘En in het eerste semester raakten we ook al anderhalve maand achterop. Allemaal samen is dat wél dramatisch.’
Een nieuwe bevraging van de Arteveldehogeschool bij ruim 1.600 Vlaamse leerkrachten biedt inzicht in waar de leerachterstand precies zit. ‘Feitenkennis, dat lukt nog wel’, zegt pedagoog Pedro De Bruyckere van Artevelde. ‘Weten wat een boom is, hoeveel zes maal drie is, wanneer de middeleeuwen begonnen zijn … Maar inzicht gaat verder. Begrijp je de leerstof? Kun je verbanden leggen? Dat bereik je alleen met oefening en discussie.’
Oefenen, oefenen, oefenen Bij de allerkleinsten – de kleuters – knelt het elders: bij de basisvaardigheden. ‘Sommige kleuters leren nu niet hoe ze correct een schaar moeten gebruiken of een potlood moeten vasthouden’, zegt De Bruyckere. ‘Maar die zaken vormen wel het fundament voor alles wat volgt.’
Ook het secundair beroepsonderwijs liep achterstand op in de vaardigheden. ‘Terwijl ze de essentie zijn van dat bso. Afgelopen jaar zijn heel veel stages weggevallen, terwijl die bij uitstek de gelegenheid zijn om te oefenen. Een kapper moet een kapsel kunnen creëren, een kok moet kunnen koken. Dat leer je bij uitstek door te doen.’ Overigens zit er ook een probleem bij de houding, geven veel leerkrachten aan. ‘Dat gaat over werkhouding, over stiptheid, over omgaan met elkaar. Op school leer je om op tijd je huiswerk te maken, om naar elkaar te luisteren, om veilig samen te sporten. Vaak staan we daar onvoldoende bij stil’, zegt De Bruyckere.
Al die achterstanden hebben een reële impact, zegt ook professor onderwijseconomie Kristof DeWitte (KU Leuven). ‘Met kerst zagen we veel meer leerlingen van richting veranderen. Zij beginnen aan hun nieuwe richting met een semester achterstand. Dat leidt tot meer zittenblijven wat dan weer meer schooluitval tot gevolg heeft.’
Levenslang minder loon Toch hoopt De Witte dat we de situatie nog kunnen rechttrekken. ‘Door te focussen op de fundamentele leerstof. Als je in het tweede leerjaar je maaltafels niet kent, moet je ze in het derde inlopen. Hetzelfde met Frans in het vijfde leerjaar of met de wet van vraag en aanbod in het vierde middelbaar. Zet daarop in, zodat de leerverliezen niet oplopen.’
Duyck is minder optimistisch. ‘Onderwijs is voortbouwen. Als je in de kleuterschool niet geleerd hebt om je potlood goed vast te houden, heb je het jaar erop een probleem als je moet leren schrijven. Ook de achteruitgang neemt dus toe. Vandaar: meer heroriëntering, meer zittenblijven, meer schooluitval. Jaren later is er minder doorstroming naar het hoger onderwijs en wie op de arbeidsmarkt terechtkomt, zal een aantal competenties niet hebben en een leven lang minder verdienen. De effecten hiervan gaan heel ver.’