Eén keer het wereldrecord regeringsvorming breken, dat volstaat
De vorming van een regering durft in België al eens lang te duren. Waar kan het beter, scherper en korter? Groen, Ecolo en Vooruit zwengelen in de Kamer het debat aan.
Na de federale verkiezingen van 2007 duurde het 194 dagen voor een volwaardige regering het daglicht zag, op dat moment de langste formatie ooit. Na de verkiezingen van 2010 werd dat record gemakkelijk gebroken: de formatie duurde liefst 541 dagen – waardoor België nog steeds de wereldkampioen is als land dat het langst geen regering had. In 2014 kwam de formatie onverwacht in een stroomversnelling, al duurde ze toch nog 139 dagen. En na de jongste verkiezingen duurde het alweer bijna 500 dagen voor er een regering met een meerderheid in het parlement tot stand kwam.
Het is duidelijk dat er flink wat zand zit in het raderwerk van de formatievorming in België. Ook in de politiek leeft het besef dat het na bijna vijftien jaar van haperende formaties zo niet verder kan. In het federale regeerakkoord staat een zinnetje dat de spelregels geëvalueerd en aangepast moeten worden, met bijvoorbeeld een deadline of een deblokkeringsmechanisme.
De groenen en Vooruit willen het debat daarover nu al aanvatten, ook al ligt de aandacht momenteel helemaal op de bestrijding van de coronacrisis. ‘Er zijn altijd excuses om niet met politieke vernieuwing bezig te zijn’, zegt Vooruit-fractieleidster Melissa Depraetere. ‘Deze discussie zal niet in twee weken uitgeklaard zijn, maar we hopen op het eind toch met breedgedragen conclusies te komen.’
De groenen en Vooruit rekenen op een nieuw instrument – het zogenoemde ‘inleidend verslag’ dat na de zesde staatshervorming is ingevoerd – om de discussie aan te zwengelen. Dat inleidend verslag is bedoeld om te brainstormen over thema’s waarvoor nog geen antwoord is. Het is nog maar één keer ingezet, voor een discussie over de modernisering van de grondwet.
Concreet zou de Kamercommissie-Grondwet zich met een inleidend verslag buigen over de oorzaken en nadenken over oplossingen. Ze kan zich laten bijstaan door deskundigen en hoorzittingen organiseren alvorens ze een rapport met aanbevelingen opstelt, waarover de voltallige Kamer zich dan kan buigen.
Deze meerderheid zal het resultaat hoe dan ook niet zelf kunnen uitvoeren, aangezien de grondwetsartikelen die het formatiemechanisme vastleggen, niet voor herziening vatbaar zijn verklaard. Ze kunnen dus pas na de volgende verkiezingen worden gewijzigd.
Deadline of weddeverlies
Over hoe de oplossing eruit moet zien, bestaan al wel ideeën, gaande van een deadline voor de formatie, waarna nieuwe verkiezingen volgen, tot de verplichting om een regering te vormen die bestaat uit de partijen die de regionale regeringen vormen. Daartussen liggen allerlei creatieve formules, zoals een vermindering van de partijdotaties, het drastisch terugschroeven van de kabinetten in lopende zaken of zelfs van het salaris van de parlementsleden, een federale kieskring of een lagere drempel om het vertrouwen te geven.
‘We kunnen dit debat het best in alle openheid voeren. Het gaat over iets fundamenteels voor onze democratie. De huidige situatie is niet langer wenselijk’, zegt Groen-Kamerlid Kristof Calvo. Hij wil er ook andere discussies aan koppelen, bijvoorbeeld de vraag of regeerakkoorden wel moeten uitmonden in dikke bijbels die leiden tot weinig wendbaar en voorspelbaar beleid.
‘Deze discussie zal niet in twee weken uitgeklaard zijn, maar we hopen toch met breedgedragen conclusies te komen’
Melissa Depraetere
Fractieleidster Vooruit