Zwitserse regels wijken voor meer Eigenverantwortung
Terwijl de buurlanden de strenge hand nog niet lossen, gooit Zwitserland terrassen, fitnesszalen en bioscopen weer open. Wetenschappers voelen zich er buitenspel gezet.
Op een terras aan de Tellplatz, in Basel, is Suat Duemer met een meetlint in de weer. ‘Nee, het lukt niet’, roept hij naar zijn collega. De tafels moeten anderhalve meter uit elkaar, en daarvoor staat er eentje te veel. ‘Ik had gehoopt dat we klanten in groepen van tien zouden mogen ontvangen, zoals vorige zomer’, zegt hij. ‘Maar ze mogen maar met vier komen, en moeten hun mondmasker dragen. Maar goed, ik ben al blij dat we open mogen.’
De beslissing van de Zwitserse federale regering kwam woensdag voor iedereen als een verrassing. In buurlanden Duitsland en Frankrijk staan noodremprocedures en reisbeperkingen op de agenda. Gezien de stijgende besmettingscijfers werd verwacht dat ook Zwitserland de maatregelen zou handhaven en misschien zelfs strenger maken.
In plaats daarvan kondigde minister van Volksgezondheid Alain Berset versoepelingen aan. Niet alleen gaan vandaag de terrassen weer open, ook fitnesszalen en sporthallen mogen na maanden weer klanten ontvangen. Hetzelfde geldt voor bioscopen, theaters en concertzalen. Evenementen kunnen weer – binnen met een maximum van vijftig deelnemers, buiten mogen dat er honderd zijn. Met mondmaskerplicht, dat wel. In het hoger onderwijs is contactonderwijs in kleine groepen weer toegestaan. En kerkgangers mogen opnieuw zingen. Eigenverantwortung, de individuele verantwoordelijkheid van de burgers, komt opnieuw centraal te staan.
Experts onder vuur
De cijfers zijn nochtans niet rooskleurig. Het aantal besmettingen steeg afgelopen week fors, al ligt de incidentie vooralsnog lager dan die in België. De vaccinatiecampagne is nog lang niet op kruissnelheid, met 17 procent van de volwassen bevolking die minstens één prik heeft gehad.
Bovendien had de regering zich vijf streefdoelen gesteld die gehaald moesten worden om versoepelingen te kunnen doorvoeren, zoals een r-waarde onder de 1. Slechts een van die doelen is gehaald: het aantal door covid-patiënten bezette bedden op intensieve zorg ligt onder de 250. Dat gaf voor Berset de doorslag, samen met ‘de geringe gevolgen die eerdere versoepelingen gehad lijken te hebben’. Bovendien is volgens het Zwitserse ministerie van Volksgezondheid ondertussen de helft van de kwetsbare bevolking gevaccineerd.
De druk op de regering was de afgelopen weken flink opgevoerd, vooral vanuit economische belangengroepen. In verschillende steden kwamen ook jongeren op straat om meer vrijheid te eisen.
Uit wetenschappelijke hoek bleef het aanvankelijk stil na de aankondiging. De wetenschappelijke taskforce die de regering adviseert, kreeg het afgelopen jaar het verwijt het zeel te veel naar zich toe te trekken. Even was er zelfs sprake van socialemediarichtlijnen voor de experts. Sindsdien hullen de leden zich steeds vaker in stilzwijgen. ‘Het is niet aan ons politieke beslissingen te evalueren’, zei voorzitter Martin Ackermann dit weekend in de krant Tagesanzeiger. Hij verklaarde dat hij al zes weken niet meer met Berset gesproken had.
Vrijdag nam de neurowetenschapper Dominique de Quervain ontslag uit de taskforce. ‘Dit politieke korset verhindert dringend noodzakelijke en ongefilterde wetenschappelijke duiding’, tweette hij. En meteen daarna: ‘Deze versoepelingen zullen tot voorbarig optimisme en onvoorzichtigheid leiden, en daarvoor zullen we een prijs betalen.’
Ook de epidemioloog Christian Althaus, die al in januari uit de taskforce stapte, uitte forse kritiek. ‘Hoe is het mogelijk jezelf vlak voor de finish zo in je eigen voet te schieten’, tweette hij.
Eigenzinnige koers Zwitserland vaart al sinds het begin van de pandemie een eigenzinnige koers. Met de zogenoemde Schweizer Weg zocht de regering een evenwicht tussen volksgezondheid en economische en maatschappelijke belangen. De scholen gingen alleen tijdens de eerste golf even dicht. In de kerstvakantie was het het enige land dat de skipistes openhield voor buitenlanders. Het liet een aantal beslissingen over coronamaatregelen lange tijd aan de zesentwintig kantons over. De economie heeft minder sterk geleden dan in andere Europese landen, meldde het IMF vorige week.
Maar een zware tweede golf en de dreiging van nieuwe varianten dwong de regering uiteindelijk toch tot meer ingrijpende maatregelen. Toen Zwitserland in januari de winkels sloot, sprak minister Berset van een ‘informatievoorsprong’, verwijzend naar de situatie in het Verenigd Koninkrijk, waar de Britse variant van het coronavirus zwaar huishield. Deze keer kan Zwitserland zelf een informatiebron worden voor de buurlanden.
‘Hoe is het mogelijk jezelf vlak voor de finish zo in je eigen voet te schieten?’
Christian Althaus
Epidemioloog