De bittere prijs van dromen van groenere weiden

Het is een verschrikkelijke gedachte, maar tegelijk bittere realiteit: ergens in de Noordzee drijft nog altijd het lichaam van een kind van amper vijftien maanden oud. Op een oktobermorgen was de dreumes met zijn ouders in een rubberbootje gestapt. Ze hadden mensensmokkelaars 3.000 euro betaald voor een overtocht van het strand van Loos naar de groenere weiden van Engeland. Hun zoektocht naar toekomst eindigde in een gitzwart graf, in de kille donkerte van de zee. Niet alleen de kleine Artin verdronk toen. Ook zijn ouders en broers van vijf en acht jaar oud lieten het leven.

Rampjaar 2020 heeft zich meedogenloos getoond voor hen die, op zoek naar een beter bestaan, de zee durven te trotseren. In de Noordzee verdronken negen mensen. Elders was de dodentol nog veel hoger. Vorig jaar raakte de levensgevaarlijke tocht vanuit West-Afrika naar de Canarische archipel opnieuw in zwang, met honderden doden tot gevolg. Dag na dag blijft ook de Middellandse Zee slachtoffers eisen. Haar stille wateren werden een zeemansgraf voor liefst 1.417 mensen.

Sinds in 2015 een Koerdische peuter levenloos aanspoelde op een Turks strand, is er bitter weinig veranderd. Nog altijd leggen jonge mensen hun leven in de weegschaal om hun eldorado te bereiken. Gewetenloze ‘handelaren in de hoop’ hebben van die overtochten een winstgevende business gemaakt. Mensensmokkel richting de EU en het Verenigd Koninkrijk rivaliseert vandaag met internationale drughandel om de dubieuze eer van meest lucratieve criminaliteitstak ter wereld. Europol schat de omzet op liefst 5 miljard euro per jaar.

Van het Afghaanse platteland tot de miljoenensteden in West-Afrika: de kandidaten voor zo’n overtocht zijn schier onuitputtelijk. Dat is een logisch gevolg van de gigantische verschillen in koopkracht tussen Europa en zijn periferie, een kloof die nog verder uitgediept wordt door de razendsnelle bevolkingsgroei in het Zuiden. De mensensmokkelmaffia speelt slechts in op deze groeiende markt. Een gegeerd plekje in een smokkelboot mag dan tot 6.000 euro kosten en levensgevaarlijk zijn, je raakt op die manier wel Europa binnen zonder Schengenvisum. En eens binnen, val je amper nog te repatriëren. Daar zorgen procedurele bezwaren, identificatieproblemen en het tegenstribbelen van je land van herkomst wel voor.

De EU reageert lankmoedig op dit criminele fenomeen, deels door juridische obstakels maar toch vooral om redenen die te maken hebben met ons culturele DNA. Instinctief sympathiseren veel Europeanen met de opvarenden. Het gaat om mensen in armoede die de sprong maken naar een beter leven. Streven naar geluk is een ideaalbeeld van de westerse beschaving. Niet voor niets staat ‘the right to pursuit of happiness’ ingeschreven in de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring. Ik begrijp dat streven en deel de sympathie ervoor. In moreel opzicht kun je een migrant niets verwijten. We zouden hetzelfde doen in gelijkaardige omstandigheden en we deden dat ook, nog niet zolang geleden, toen Arm Vlaanderen met tienduizenden tegelijk naar Canada en de Verenigde Staten trok.

Het is deze culturele reflex die verklaart waarom het tegenhouden en terugsturen van mensensmokkelboten op zee taboe blijft voor de Europese Unie, tot op vandaag. Op 4 maart moest Frontex-topman Fabrice Leggeri spitsroeden lopen in het Europees Parlement, na beschuldigingen van medewerking aan pushbacks door de Griekse kustwacht. Mag niet. Opnemen en verdelen is nog steeds het ordewoord. De zuidelijke Schengengrenzen zijn al lang afgegrendeld met prikkeldraad, maar op zee blijft de EU het devies huldigen dat ook gegraveerd staat op het Vrijheidsbeeld in New York: ‘Give me your tired, your poor, your huddled masses, yearning to breathe free.’

Toch zal Europa vroeg of laat ook deze deur voor illegale migratie moeten sluiten. De maatschappelijke kostprijs is simpelweg te hoog. Jaar na jaar wordt de mensensmokkelmaffia sterker en driester. Maand na maand tikt de dodenteller verder aan. In maart verdronken opnieuw 146 jonge migranten op de Middellandse Zee. De visumplicht dan maar integraal afschaffen, zodat iedereen veilig een ferry of vliegtuig kan nemen? Dat is geen realistische optie. Het zou leiden tot massamigratie op een ongekende schaal, met de implosie van de welvaartsstaten in Europa tot gevolg. De enige constructieve aanpak is het systematisch onderscheppen van smokkelboten en het afzetten van elke opvarende in een veilige haven buiten Europa. Dat is een harde maar onvermijdelijke boodschap, die we moeten combineren met een boodschap van hoop: ook úw land kan veranderen in groene weiden. Daar willen wij u bij helpen.

Europa zal vroeg of laat de deur voor illegale migratie moeten sluiten, de maatschappelijke kostprijs is simpelweg te hoog

Joren Vermeersch is jurist, historicus en auteur. Hij is eerste opvolger voor de NVA voor de Kamer, WestVlaanderen, en schrijft in eigen naam. Zijn column verschijnt tweewekelijks op maandag.