Lockdowns gaven Vlaming digitaal duwtje

Bij gebrek aan een alternatief hebben we vorig jaar meer gechat, meer online vergaderd en meer gestreamd dan ooit tevoren. Sommige gewoontes gooien we straks met plezier weer overboord, maar hetzelfde als voorheen wordt het nooit meer.

We hebben in 2020 een digitale versnelling meegemaakt. Dat is een van de hoofdconclusies uit de jaarlijkse Digimeter. Die studie is uitgebreider dan ooit: 3.000 Vlamingen ouder dan 16 vulden tussen augustus en december 2020 de enquête in. Die informatie werd aangevuld met interviews en met gegevens afkomstig van de smartphone van 300 vrijwilligers.

1. Meer schermtijd

De cijfers liegen niet: ons smartphonescherm alleen al eiste vorig jaar dagelijks 3 uur en 5 minuten van onze tijd op, ruim een halfuur meer dan in 2019 (2:28 uur). De smartphone is dan ook meer dan ooit ons favoriete scherm. We wijken nog uit naar het tv-scherm om films, series en live televisie te kijken; shoppen en gamen doen we op de computer. Maar voor al de rest – muziek luisteren, nieuws lezen, sociale media, geldzaken regelen – verkiest de meerderheid van ons het mobieltje.

De oudere generatie maakt daarbij een opvallende inhaalbeweging. Van de 65-plussers heeft 82 procent nu een smartphone en 97 procent een internetaansluiting, een flinke sprong voorwaarts. De zogenoemde ‘digitale kloof’ is door de pandemie in één klap haast gedicht. We besteedden vorig jaar ook meer van ons budget aan technologie: 11 procent van de Vlamingen kocht er tijdens corona een scherm bij. 2. Meer online shoppen ‘Veel mensen die het anders niet zouden hebben gedaan, zijn online gaan shoppen en hebben daarvan het gemak ontdekt’, zegt professor Lieven De Marez, hoofd van de werkgroep Imec/Mict aan de UGent, die achter de Digimeter zit. Dat is in alle leeftijdsgroepen zo. 65 procent van ons doet het minstens één keer per maand. Een op de drie zegt dat hij na deze lockdown meer online zal blijven shoppen.

Als we toch naar de winkel gaan, betalen we zo veel mogelijk contactloos. ‘Ook daar hebben we intussen gewoontes gevormd, we zijn het kantelpunt voorbij’, zegt De Marez. Minder dan de helft van de Vlamingen gebruikt nog wekelijks cash.

3. Meer sociale media

Ons totale smartphonegebruik is toegenomen. De tijd die we in sociale media en chat staken, steeg nog meer. Bij sociale media klom de teller van 48 naar 73 minuten per dag.

Facebook en Facebook Messenger vallen nochtans voor het eerst fors terug in populariteit. Jongeren haakten al eerder af, nu valt ook het gebruik bij de wat oudere bevolking terug. Facebook-baas Mark Zuckerberg hoeft daar voorlopig geen slaap om te laten, want zijn andere twee apps, Instagram en vooral Whatsapp, gaan vooruit. In totaal brengt de Vlaming gemiddeld 57 minuten per dag door in apps van Facebook.

Maar als Zuckerberg achteromkijkt, ziet hij het stipje van Tiktok snel groter worden. In totaal blijft dat nog een kleine speler: slechts 14 procent van de Vlamingen gebruikt die app met korte video’s dagelijks. Het zijn vooral jongeren: in de leeftijdsgroep 16-24 jaar ( jongere kinderen zijn niet opgenomen in de studie) zit de helft intussen op Tiktok. Na het begin van de eerste lockdown zijn andere sociale media trouwens weer wat teruggevallen, maar het Tiktok-gebruik bleef erg hoog.

4. Meer streaming

Wat we niet aan bioscoopbezoek uitgaven, ging – onder meer – naar streamingabonnementen. In totaal zegt 9 procent dat ze daar wegens corona meer aan zijn gaan besteden. De helft van de ondervraagden kijkt nu naar een betalende streamingdienst zoals Netflix, dat is 5 procent meer dan het jaar voordien. Netflix was in 2020 ongenaakbaar: het klom van 40 procent naar 45 procent bij de Vlaamse kijkers, ook al kreeg de streamingreus er een hele reeks uitdagers bij. Twaalf procent cumuleert een Netflix-abonnement met een ander betalend abonnement – meestal is dat Streamz (zo’n 8 procent) en/of Disney+ (ook 8 procent). Streamz en Disney+ kwamen allebei pas in september op de Vlaamse markt. Volgens Lieven De Marez zijn ze intussen doorgegroeid naar elk 10 à

15 procent. Maar Netflix bijbenen zit er niet in: 70 procent van de Vlamingen zegt geen enkele belangstelling te hebben voor Streamz. Misschien komt er zelfs een terugval aan.

‘We zijn meer gaan besteden aan abonnementen, maar die zullen we niet blijven cumuleren’, meent De Marez. Muziek werd trouwens ook meer dan ooit gestreamd: 29 procent betaalde in 2020 voor een muziekstreamingdienst, haast altijd Spotify.

Live-televisie is in 2020 ook gegroeid: 56 procent van ons kijkt dagelijks, dat was het jaar voordien maar 47 procent. Bij de jongste kijkers (16-24) is de trend omgekeerd: die haakten zelfs nog wat meer af, nog 22 procent kijkt dagelijks live tv. ‘Die jongste kijkers zijn wel op VRT.nu en VTM Go gesprongen, de gratis streamingformules van de Vlaamse zenders, wat ze in andere omstandigheden misschien niet gedaan zouden hebben’, zegt De Marez. Hij gelooft dat de lockdowns de Vlaamse zenders hebben geholpen: het afkalven van het live-aanbod werd gepauzeerd en ze kregen de kans hun digitale aanbod in de markt te zetten.

5. Meer wearables

2020 was het doorbraakjaar voor wearables, vooral dan fitnesstrackers en smartwatches. Die kopen we met de intentie om aan onze conditie te werken, vaak in combinatie met fitnessapps als Strava. 37 procent heeft nu een wearable (in 2019 maar 30 procent), 22 procent combineert die met een fitnessapp. Ook apps in de sfeer van meditatie, voeding en slaap zijn in opmars, maar daar zijn de cijfers nog veel lager.

In het verleden zijn die fitnessbandjes vaak na enkele maanden ergens in een lade beland. Maar dit keer is het anders. ‘Een grote groep mensen heeft die technologie nu een jaar gebruikt en heeft er een gewoonte rond gevormd. Dan verdwijnt dat niet zomaar na corona’, zegt De Marez.

6. Meer frustratie

Opvallend is dat we nu globaal positiever staan tegenover technologie. Die heeft ons tenslotte tijdens de lockdowns rechtgehouden. Maar niet iedereen is gelukkig. Om te beginnen is er een flinke groep mensen die moeite heeft om bij te blijven. ‘Voor 25 procent is connectiviteit een financiële last’, zegt De Marez. Ongeveer evenveel Vlamingen hebben technisch gesukkeld. Anderen voelen zich er gewoon niet goed bij. 35 procent voelt zich afhankelijk van zijn smartphone, 19 procent voelt zich verslaafd, en die cijfers zijn (licht) gestegen.

Voor 45 procent van de ondervraagden evolueert de technologie nu iets te snel, een jaar geleden had maar 41 procent van ons dat gevoel. We moeten allemaal even op adem komen om die sprongen voorwaarts te verwerken, zegt De Marez.

Vandaag in De Standaard Podcast: ‘De echte winnaar van corona: uw smartphone’.

‘De lockdowns waren een hulp voor de Vlaamse tv-zenders: het afkalven van het live-aanbod werd gepauzeerd en ze kregen de kans hun digitale aanbod in de markt te zetten’

Lieven De Marez Hoofd werkgroep Imec/Mict