Zwartepieten blijft hopelijk achterwege

Met een beperkt aantal leden, een beperkte tijdspanne (verslag in januari 2022, ver voor de verkiezingen), een beperkte scope (de vervuilde Oosterweelgrond) en een voorzitter uit de oppositie vervult de PFOS-onderzoekscommissie op papier alle voorwaarden om succesvol te worden. Het Vlaams Parlement hanteert deze methode uiterst zelden. Het zou pijnlijk zijn mochten de vijftien commissarissen deze unieke kans verkwanselen.

Er valt echt geen tijd te verliezen. Geen dag gaat voorbij zonder onthullingen, verwijten, beschuldigingen of opengaande paraplu’s. De commissie moet orde scheppen in deze chaos. Vanaf vrijdag kan ze op een synthetische en gestructureerde manier het onderzoek voeren. De rol van de voorzitter mag daarbij niet worden onderschat.

De commissie moet een antwoord zoeken op acht onderzoeksvragen die alle te maken hebben met de door 3M vervuilde grond die de bouwheer Lantis weggraaft voor de Oosterweelverbinding, en met de opmerkelijke dading tussen de twee bedrijven. Bij het vaststellen van de historiek en de huidige realiteit zullen ongetwijfeld de verantwoordelijken worden aangewezen. Een aantal geviseerden is momenteel nog steeds minister, dat maakt het politiek erg delicaat.

Traditioneel is het Vlaams Parlement een stropop van de regering. Zo’n commissie keert de rollen om waarbij de controlefunctie voluit wordt uitgeoefend. De geschiedenis leert dat een onderzoekscommissie pas een succes wordt als ze uitdraait op een vorm van conflictbeheersing. Een kleine, representatieve groep bouwt gezamenlijk vertrouwen op in de hoop een aanpak te vinden voor een acuut probleem.

Het impliceert dat meerderheid en oppositie elkaar vinden en dat het potje zwartepieten achterwege blijft. Zo’n samenwerking zou de Vlaamse regering trouwens goed uitkomen. Corona maakte het minister-president Jan Jambon (N-VA) niet makkelijk. Net nu het virus met een goed lopende vaccinatiecampagne wordt getemd, kegelt een minister uit zijn rangen het kabinet uit elkaar.

Laat het ultieme doel alle spelletjes verstommen. Het onderzoeksveld mag dan beperkt zijn, de conclusies hebben verstrekkende gevolgen. Vlaanderen is sterk vervuild: in Zwijndrecht én ook elders. Niet alleen met PFOS, maar ook met andere stoffen. Er is nood aan een leidraad voor de manier waarop de overheid via normen en vergunningen een gezonde leefomgeving verzekert en Vlaanderen op een sluitende wijze de vervuiler verplicht te betalen.

Onderzoekscommissie wordt pas succes als ze uitdraait op conflictbeheersing