Wat moet een stad als Gent aan met haar landbouwgrond?
Gent verkoopt het Blauwhuis, een eeuwenoude hoeve iets buiten haar grenzen, aan een voedingsbedrijf. Dat is niet naar de zin van krakers en een aantal verenigingen. Het toont hoe hevig de strijd om de schaarse ruimte woedt.
‘Kunnen jullie even helpen het beeld van Vrouwe Justitia rechtop te zetten? De wind heeft haar vannacht omvergeblazen’, vraagt Raf Verbeke van de vzw Recht op Recht. Het metershoge beeld uit piepschuim ligt voor het erf van het Blauwhuis, een verlaten herenhoeve in Nazareth die zo als decor voor een Vlaamse boerenfilm kan dienen. Alleen moet je dan goed kadreren om de E17 uit beeld te houden die enkele tientallen meters verderop raast.
De leegstaande hoeve wordt gekraakt, maar de krakers zelf zijn deze namiddag nog niet terug van een actie voor de gebouwen van het OCMW Gent enkele uren voordien. Vandaag krijgen ze van de vrederechter te horen of ze hun actie per direct moeten stoppen of niet.
‘Deze site was eigendom van het Gentse OCMW en wordt nu verkocht aan de hoogstbiedende’, zegt Verbeke. ‘Dat is de voedingsgroep Versele-Laga, ze betalen zo’n 800.000 euro.’ Met tal van organisaties protesteert hij tegen de verkoop. ‘Enkele jaren geleden had de stad Gent nog 3.600 hectare landbouwgrond in bezit, nu is dat teruggevallen tot de helft. Zo heeft de stad liefst 450 hectare aan Fernard Huts verkocht. Gent zou die waardevolle gronden beter behouden, eventueel om een ander soort landbouw op te bedrijven. Die gronden zijn trouwens ook een goede investering voor de stad, ze worden ieder jaar meer waard.’
De diepe middeleeuwen
Ook historicus Tim Soens (Universiteit Antwerpen) betreurt de verkoop van de gronden. ‘Vooral de site van het Blauwhuis is van een grote historische waarde. Die is al sinds de diepe middeleeuwen eigendom van het Bijloke-hospitaal, dat later in het OCMW opging. De rijke Gentse familie Utenhove had de gronden van het Blauwhuis geschonken, om het hospitaal te voeden en de werking te financieren. Dat was toen gebruikelijk. Net zoals de gronden vroeger dienden voor de voedselvoorvinden ziening, zou je die nu een rol kunnen geven in het landbouwbeleid voor de korte keten.’
Bij het stadsbestuur verwijst Steven Heyse, de kabinetschef van de bevoegde schepen Sami Souguir (Open VLD) naar een beslissing van jaren geleden om activa van Gent die buiten het grondgebied liggen – tot zelfs in West-Vlaanderen – te verkopen. ‘De opbrengst gebruiken we niet voor lopende uitgaven, maar ook voor waardevaste investeringen, zoals gronden en gebouwen in Gent zelf. Die hebben we nodig om in betaalbare woningen te kunnen voorzien.’
De verkoop van het Blauwhuis is volgens Heyse niet meer terug te draaien. ‘Die beslissing is al in 2019 genomen. Het compromis is getekend, alleen de notariële akte moet nog verleden worden.’ Toch menen Heyse en het stadsbestuur dat ze niet doof blijven voor de grieven van de actievoerders. ‘Er is nu een moratorium ingesteld van twee jaar waarin we geen landbouwgrond verkopen. In die tijd bekijken onze diensten wat er met die gronden moet gebeuren en welke landbouwbestemming we ze geven. We gaan ook de gemeentes waar de gronden liggen informeren en bekijken of zij die eventueel willen overnemen.’
Verbeke en de andere actievoerders betwisten niet dat de stad meer moet investeren in betaalbare woningen, maar dat dat niet tegenstrijdig met aandacht voor landbouw hoeft te zijn. ‘Kun je die gronden niet gewoon in onderpand geven, zoals het vroeger altijd ging?’, vraagt historicus Soens.
Mest kwijtraken
Het conflict zegt ook veel over hoe we nog met de schaarse landbouwgrond omgaan. Verkopen we die aan de meest biedende, die er dan misschien paarden op zet? Reserveren we hem voor de nieuwe bioboeren? Of gaat de grond naar de traditionele boer, die zijn mest niet meer kwijtraakt en grondprijzen die tot 100.000 euro per hectare oplopen niet meer kan ophoesten?
Net nadat we het beeld van Vrouwe Justitia overeind hebben gekregen, komt boer
Geert, wiens schoonouders tot twee jaar geleden in de hoeve woonden, met de tractor langs. De pacht op de 5 hectare is hij sinds kort kwijt, maar dit seizoen kan hij de grond nog gebruiken. Zijn 11-jarige neefje zit naast hem. Ze stappen uit. ‘Mijn neefje is zot van de boerenstiel. Als er een kalfje geboren wordt, is hij niet uit de stal te krijgen. Hij rijdt al met de tractor. Maar hij zal de stiel nooit kunnen uitoefenen met de huidige grondprijzen en het verpachtingssysteem. Leg maar eens zonder startkapitaal 2 miljoen euro neer voor 20 hectare landbouwgrond. Dat beseft men precies nog niet goed.’
‘Mijn neefje van 11 is zot van de boerenstiel, hij rijdt al met de tractor. Maar hij zal de stiel nooit kunnen uitoefenen met de huidige grondprijzen’ Boer Geert