Minstens 72 doden in Zuid-Afrika
Regering zet leger in
De gewelddadige plunderingen die na de arrestatie van de voormalige Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma zijn losgebarsten, eisten al zeker 72 levens. De huidige president Cyril Ramaphosa zette gisteren het leger in om de situatie onder controle te krijgen.
De directe aanleiding voor het geweld in Zuid-Afrika was de arrestatie van de voormalige president Jacob Zuma, vorige woensdag. Het Grondwettelijk Hof had Zuma tot vijftien maanden cel veroordeeld voor minachting van de rechterlijke macht, omdat de ex-president geweigerd had mee te werken aan een onderzoekscommissie over grootschalige corruptie tijdens zijn negenjarige ambtstermijn.
Aanvankelijk waren er vooral rellen in Zuma’s thuisprovincie KwaZulu-Natal. In de grote kuststad Durban werden enkele winkelcentra leeggeplunderd en dat ging gepaard met zwaar geweld. Vooral drankwinkels, bankautomaten en elektronicawinkels werden geviseerd.
Gisteren gingen de plunderingen in Durban volop verder. Een Reuters-cameraman zag hoe honderden mensen een warenhuis volledig leeghaalden. Sommigen van hen reden weg in volgeladen pickuptrucks waarvan de nummerplaten bedekt waren. Op helikopterbeelden waren boven de stad verschillende zwarte rookwolken te zien: stuk voor stuk geplunderde warenhuizen. Verder stichtten plunderaars ook brand op het terrein van een chemische fabriek aan de rand van Durban, een havenstad die cruciaal is voor de doorvoer van goederen naar heel het land.
Of het geweld spontaan ontstond, is de vraag. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat Zuma’s familieleden en medestanders hun
aanhang via sociale media tot geweld ophitsten. ‘Morgen zal het nog erger zijn’, schreef neef Mike Zuma vorig weekend. ‘De provincie Gauteng zal zich dan bij ons voegen. De kameraden verenigen zich tegen het besluit van onze huidige leiders.’ Gauteng is de provincie waar zich grote steden als Johannesburg en Pretoria bevinden. Dat er enkele uren later inderdaad geweld uitbrak in Johannesburg, lijkt dan ook geen toeval te zijn.
Brandhaard Soweto
Tot nu toe vielen bij het geweld volgens de politie zeker 72 doden, onder meer in KwaZuluNatal en in de wijk Soweto in Johannesburg, waar mensen tijdens plunderingen werden vertrappeld.
Omdat de politie de onrust niet onder controle kreeg, besloot de huidige president Cyril Ramaphosa om ook het leger in te zetten. Op de snelwegen van Johannesburg waren gisteren lange colonnes gepantserde wagens en vrachtwagens te zien die richting Soweto reden, een van de dichtbevolkte en arme voormalige townships van de stad.
Dat Soweto een van de brandhaarden is, is geen toeval. De wijk waar tijdens het apartheidsregime miljoenen zwarten verplicht moesten samenwonen, blijft ook 27 jaar na de officiële beëindiging van het racistische beleid een armoedehaard met slechte sociale voorzieningen en veel criminaliteit. De huidige coronacrisis heeft die problemen nog verscherpt: op plekken als Soweto zijn de werkloosheid en de bijbehorende frustraties gigantisch. De nationale werkloosheidsgraad bereikte in de eerste maanden van 2021 een recordhoogte van 32,6 procent, de jeugdwerkloosheid staat op 46 procent.
Maar volgens de regering mag covid-tegenslag geen excuus vormen voor de huidige toestand. ‘Geen enkele mate van ongeluk of persoonlijke tegenslagen geeft iemand het recht om geweld te plegen, te plunderen en naar believen de wet met de voeten te treden’, verklaarde de minister van Politie, Bheki Cele. Volgens de minister werden al bijna 800 mensen aangehouden. ‘Wij zullen er alles aan doen om het geweld te stoppen en zullen niet tolereren dat mensen onze democratische rechtsstaat in gevaar brengen.’
Voorlopig weigert de regering de noodtoestand uit te roepen. Wel moesten alle benzinestations en overheidsgebouwen verplicht sluiten.
Ook president Ramaphosa zegt dat hij geen enkel begrip opbrengt voor het straatgeweld. ‘Wat we vandaag meemaken, is een opportunistische vorm van criminaliteit: bepaalde groepen creëren chaos om zo veel mogelijk te plunderen en te stelen.’ Ramaphosa waarschuwde ook voor de gevaren van een etnische mobilisatie van mensen uit de Zulu-gemeenschap.
‘Terugkeer naar apartheidsregime’
Dat weerhoudt Zuma’s familie er niet van om de arrestatie van de ex-president als een soort terugkeer naar het apartheidsregime te framen en te herinneren aan de apartheidsperiode waarin de Zulugemeenschap zich onderdrukt voelde. Onder anderen Zuma’s dochter Dudu Zama-Sambudla beëindigde haar oproepen tot geweld met de anti-apartheidskreet ‘Amandla awethu’: ‘Alle macht aan het volk’. Het Zuid-Afrikaanse gerecht stelt een onderzoek in naar Dudu Zama’s tweets.
Hoewel de regering beweert dat een krachtenbundeling van politie en leger erin zal slagen om het geweld te stoppen, is het maar de vraag of deze mix van politieke woede, sociale frustratie en etnische ophitsing niet tot nog meer geweld zal leiden. Met name KwaZulu-Natal was jarenlang een kruitvat voor etnische spanningen. Op het einde van het apartheidsregime was er zwaar geweld tussen de Zulu-gemeenschap – die toen aangevoerd werd door Mangosuthu Buthelezi – en andere zwarte gemeenschappen van het land. Toen werd gevreesd voor een ware burgeroorlog. Pas na een politieke deal tussen Buthelezi en de latere president Nelson Mandela kwam er een einde aan de bloedige twisten.
‘Morgen zal het nog erger zijn. De kameraden verenigen zich tegen het besluit van onze huidige leiders’
Mike Zuma Neef van de voormalige ZuidAfrikaanse president Jacob Zuma