Vergroenen of betalen, voor iedereen
Met een ambitieus pakket klimaatmaatregelen wil de Commissie van Europa een voorbeeld voor de wereld maken. Maar krijgt ze iedereen mee?
De wereldwijde vraag naar elektriciteit stijgt dit en volgend jaar met 5 procent. Bijna de helft daarvan zal worden opgewekt door fossiele brandstoffen, vooral steenkool. Daarom zal de uitstoot van CO2 in 2022 waarschijnlijk een recordniveau bereiken, schrijft het Internationaal Energieagentschap in een rapport dat vandaag verschijnt. Ondertussen blijkt het Braziliaanse Amazonewoud niet langer een groene long die CO2 opneemt en bewaart: door de almaar snellere ontbossing en de bosbranden stoot het regenwoud nu broeikasgassen uit, constateren onderzoekers van het Braziliaans Instituut voor Ruimteonderzoek.
Voor wie nog twijfelt aan de urgentie van de klimaatcrisis, zijn die twee vaststellingen een zoveelste ongemakkelijke wakeupcall. Wie niet meer overtuigd moet worden, is de Europese Commissie. Zij stelde gisteren het plan voor dat van Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent moet maken. Een eerste stap ernaartoe is de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55 procent te verminderen. ‘We hebben dat doel, we hebben het in een wet gegoten en nu stellen we de routekaart voor’, zei een trotse Commissievoorzitster Ursula von der Leyen.
Die routekaart is een pakket maatregelen – het kreeg de naam Fit for 55 – dat de Europese samenleving tot in haar diepste vezels zal raken. Frans Timmermans, de vicevoorzitter en verantwoordelijke voor de uitvoering van het plan, gooide er zelfs Shakespeare tegenaan. ‘De tijd is ontwricht’, citeerde hij uit Hamlet. ‘De mens leeft niet meer binnen de planetaire grenzen. We kunnen zo niet verder.’
De Commissie wil daarom een nieuwe groeistrategie, met een heldere rode draad: de uitstoot van CO2 – waar die ook gebeurt – wordt belast en wie zijn best doet om minder uit te stoten, wordt beloond.
Handel in uitstoot
Het systeem van emissiehandel (ETS) vormde al de hoeksteen van het Europese klimaatbeleid, maar alleen de zware industrie, de luchtvaartmaatschappijen en de stroomproducenten vielen er tot nu toe onder. Dat systeem heeft goed gewerkt, vinden Von der Leyen en Timmermans. De uitstoot in die sectoren is in 16 jaar met 42 procent gedaald. De Commissie wil het systeem nu strenger maken, met minder gratis uitstootrechten en een lager emissieplafond. Ze wil het ook uitbreiden naar de scheepvaart.
Meer nog, vanaf 2026 komt er een tweede systeem van emissiehandel, waaronder wegtransport en gebouwen zullen vallen. Dat is dringend nodig, vindt de Commissie: in die twee sectoren is de uitstoot niet of traag gedaald. Maar zo’n extra prijs op CO2 voor wagens en gebouwen dreigt burgers in hun portemonnee te raken. Dat maakt dit plan politiek gevoelig. Al wekenlang wordt gewaarschuwd voor een nieuwe golf van gele hesjes, en dreigen lidstaten dwars te liggen.
Anderen gaan ervan uit dat het prijseffect aan de pomp beperkt blijft, maar de Commissie wil de dreiging van protest ontmijnen met een sociaal klimaatfonds, dat armere lidstaten en burgers in energiearmoede moet bijstaan. De vraag is of er genoeg geld in dat fonds zal komen. Er is sprake van jaarlijks 20 miljard euro. Dat zal zo goed als zeker niet volstaan om iedereen tevreden te houden. Toch wordt dat cruciaal, zegt Timmermans. ‘Het is aan ons om te bewijzen dat we deze maatregelen op een solidaire en rechtvaardige manier kunnen invoeren.’
Zuhal Demir (N-VA), Vlaams minister van Energie, zette zich meteen schrap. ‘Ongetwijfeld komt op sommige banken al een applausmachine op gang, maar wij zullen het Fit for 55-pakket eerst grondig toetsen aan onze drie criteria: ambitie, haalbaarheid en betaalbaarheid.’ Zij beklemtoont ook dat dit pakket nog geen ‘beslist beleid’ is. Dat klopt. Maar, zegt Timmermans: het einddoel staat niet ter discussie. ‘Daar kun je niks van afknabbelen. Als je er iets uithaalt, moet je er iets anders instoppen. Als u iets niet bevalt, hoor ik graag hoe het anders moet.’
Al wekenlang wordt gewaarschuwd voor een nieuwe golf van gele hesjes, en dreigen lidstaten dwars te liggen