‘Als we dit niet doen, moeten onze kinderen vechten voor water’
Het plan is klaar, nu moet het uitgevoerd worden. INTERVIEW FRANS TIMMERMANS Een kolfje naar de hand van Frans Timmermans, bevoegd voor Klimaatbeleid in de Europese Commissie. ‘Het leven van de Europese burgers zal fundamenteel veranderen. We moeten goed uitleggen hoe we hen daarbij zullen helpen.’
Het ‘Fit for 55’-plan waarmee de Europese Commissie de grote, groene omwenteling wil vormgeven, komt grotendeels uit de koker van Diederik Samsom, kernfysicus van opleiding. Als leider van de Nederlandse PvdA was hij jarenlang de ‘baas’ van Frans Timmermans. Maar sinds 2019 zijn de rollen omgekeerd. Timmermans haalde Samsom naar Brussel met één doel: de Green Deal waarmee deze Commissie haar stempel op de geschiedenis wil drukken, in concreet beleid omzetten.
Dat werkstuk is klaar, nu is het aan Timmermans zelf. Hij moet erover waken dat het ook uitgevoerd wordt. Een titanenwerk, maar daar houdt de commissaris uit Limburg van. Als geen ander verstaat hij de kunst om Europese burgers en politici warm te maken voor ‘de goede zaak’. Dat deed hij onder Commissievoorzitter JeanClaude Juncker voor de rechtsstaat – hij botste toen zwaar met de Polen en de Hongaren – maar die gevechten zouden wel eens klein bier kunnen zijn in vergelijking met de uitdaging waar hij nu voorstaat.
Om dit klimaatpakket, dat de uitstoot van de EU tegen 2030 met 55 procent moet doen dalen, uitgevoerd te krijgen, zal hij al zijn overtuigingskracht én politiek vernuft uit de kast moeten halen. ‘Zelden is zo’n groot pakket aan maatregelen afgesproken. Dit plan gaat over de hele economie, logisch dat iedereen er vragen bij heeft. Je breekt door gevestigde belangen heen. Maar dat moet nu eenmaal als je grote veranderingen moet doorvoeren.’
Wat zijn voor u de belangrijkste onderdelen van dit pakket?
‘Om de uitstoot de komende jaren echt naar beneden te krijgen, zijn drie sectoren cruciaal: woningbouw, transport en landbouw. Over landbouw gaat dit pakket niet, daarover hebben we pas een akkoord gesloten. Maar voor transport en gebouwen moesten we echt iets nieuws verzinnen. In gebouwen moet het energieverbruik elk jaar met 2 procent dalen. We zitten momenteel slechts aan 1 procent. In de transportsector nemen de emissies zelfs nog toe. Om in te grijpen, bestaan drie instrumenten: een systeem van emissiehandel introduceren, belastingen verhogen of normen stellen. We kiezen voor het eerste.’
Waarom?
‘Omdat het de beste manier is om de energieproducenten tot gedragsverandering aan te zetten. Als zij niets doen, dreigt voor hen een belastingverhoging. Het is niet de bedoeling dat de huishoudens en de autobezitters meer moeten betalen. Het zijn de Shells en de Totals van deze wereld die extra belast zullen worden als ze hun gedrag niet aanpassen. Let op: we wíllen hen niet meer belasten. Ze krijgen de kans hun emissies te verminderen. Voor elke ton CO2 die ze besparen, betalen ze minder.’
Maar het risico blijft dat ze de extra kosten doorrekenen naar de consumenten.
‘Dat ontken ik niet, maar de consumentenkosten kunnen gecompenseerd worden. Er komt een sociaal klimaatfonds dat gespekt wordt met een deel van de opbrengsten van de emissiehandel. Daar moet elk jaar een behoorlijk bedrag in gestort worden.’
Toch wordt nu al gewaarschuwd voor een nieuw golf van gele hesjes.
‘Elke lidstaat kan ook nog altijd zijn belastingsysteem aanpassen. Belasting op energie is een bevoegdheid van de lidstaten. We
weten allemaal dat daar dingen moeten veranderen: fossiele brandstoffen worden te weinig belast en elektriciteit te veel. Als een regering dat slim verandert, kan ze erover waken dat lage inkomens niet de rekening moeten betalen.’
‘Waar ik me meer zorgen over maak, is dat mensen moedeloos worden. Dat ze het gevoel krijgen dat ze heel veel inspanningen moeten doen, terwijl de strijd eigenlijk verloren is. Dat wil ik tot elke prijs voorkomen. Mijn boodschap is: we kunnen het tij nog keren. We moeten dat ook doen voor onze kinderen en kleinkinderen. Voor hen is het bittere noodzaak. Als we dit nu niet doen, moeten zij vechten voor water en voedsel. Dat klinkt dramatisch, maar ik zeg het zonder enige vorm van overdrijving.’
Door gebouwen en transport in een systeem van emissiehandel te steken, verschuift nog meer beleid naar Brussel. Vreest u niet dat de burger nog kritischer wordt voor de EU? ‘Natuurlijk zullen populistische partijen roepen dat Brussel de energiefactuur doet stijgen. We zullen ons daartegen verdedigen, maar ik reken ook op de verantwoordelijkheid van de lidstaten. Politici moeten de moed hebben om tegen hun burgers te zeggen dat dit beleid nodig is én dat dit het best op Europees niveau gebeurt. Zij weten dat.’
‘Kijk, natuurlijk kunnen we ook niets doen. Alleen geef je de mensen dan een vals gevoel van veiligheid. We kunnen niet langer zeggen dat de klimaatcrisis wel zal meevallen. 50 graden in Canada, tornado’s in Tsjechië, oogsten die mislukken … We zitten er al volop in. We moeten alleen proberen te voorkomen dat het helemaal uit de hand loopt. Dat principe ondersteunen burgers, maar dan moeten ze ook inzien dat de lasten eerlijk worden verdeeld. Dat wordt lastig, maar we doen wel de juiste voorstellen.’ ‘Het zal hun leven fundamenteel veranderen: van de supermarkt tot de werkvloer. In veel landen worden hele industrietakken fundamenteel anders. Waar werk ik straks? Hoe zal ik mij verplaatsen? Er zijn miljoenen Europeanen die nog nooit meer dan 1.500 euro betaald hebben voor een auto. Kunnen ze nog mee als alle wagens elektrisch worden? Dat moet je hen goed uitleggen. Nu al verschijnen overal rapporten die stellen dat energie duurder wordt. Daar maken mensen zich terecht zorgen over. We moeten hen heel goed uitleggen hoe we hen zullen helpen.’
‘Kijk, natuurlijk kunnen we ook niets doen. Maar we kunnen niet langer zeggen dat de klimaatcrisis wel zal meevallen. 50 graden in Canada, tornado’s in Tsjechië, oogsten die mislukken … We zitten er al volop in’
‘Hopelijk zien ze in dat de overheid hen helpt hun woningen energiezuiniger te maken. Je zult ook veel meer elektrische auto’s zien op onze wegen. Die zijn nu al goedkoper in gebruik, maar vanaf 2027 zullen ze – volgens berekeningen van Bloomberg – ook goedkoper worden in aankoop. Vanaf dan zullen mensen die een nieuwe auto aanschaffen toch voor een elektrisch model kiezen. We moeten er wel op toezien dat de laadcapaciteit overal op een veel hoger niveau komt.’ ‘Met dit pakket redden we het net, er mogen geen dingen uitvallen. Verschillende lidstaten zullen er elementen uit willen halen, want zij vinden dat die 55 procent te ver gaat. Het parlement wil juist meer doen dan 55 procent. Die spanning zal blijven. Als een lidstaat of het parlement een maatregel niet ziet zitten, dan moet hij wel een alternatief voorstellen. We moeten vooral die naald op 55 procent houden, en snelheid blijven maken. Maar als het gevoel van urgentie er is, kunnen we heel snel werken. De nieuwe Europese wetgeving over het gebruik van plastic hebben we in acht maanden rondgekregen. Dat is bijzonder snel voor een gecompliceerde wet. Maar ik geef toe dat dit niet zal lukken voor elk onderdeel van dit pakket.’