De ramp kon niet vermeden worden, wel beter voorbereid
Ons land moet leren anticiperen op grootschalige natuurrampen, zeggen experts crisisbeheer, en dat had ook nu kunnen helpen. ‘De zondvloed kwam niet uit de lucht vallen.’
Toen Luc Faes vijftien jaar geleden bijscholing gaf aan brandweerlui, verzon hij een examenvraag over een grootschalige overstroming van de Maas en zijn zijrivieren. ‘Een totaal irrealistische casus toen’, zegt de huidige brandweercommandant van de Kempense hulpverleningszone Taxandria. ‘Maar deze week is dat gekke scenario bewaarheid geworden.’
Experts crisismanagement zijn het eens: ons land zal te maken krijgen met steeds extremere noodsituaties en daar zijn we momenteel onvoldoende op voorbereid. ‘Onze cultuur rond rampenbeheer is traditioneel gefocust op rampen als treinen die ontsporen, nucleaire dreigingen of ontploffingen’, zegt urgentiearts Marc Sabbe (UZ Leuven), voorzitter van de universitaire opleiding rampenmanagement.
‘Natuurrampen als aardbevingen of vulkaanuitbarstingen komen hier niet voor. Watersnood soms wel, maar nooit op deze schaal. We moeten ons daar, gezien de klimaatverandering, voor wapenen. In plaats van telkens te leren uit vorige rampen, kunnen we niet anders dan slimmer handelen en drie stappen vooruit denken. Dat doen we nu te weinig.’
Ook bij deze ramp had een snellere anticipatie geholpen, menen specialisten. ‘De hoeveelheden regen waren voorspeld’, aldus Sabbe. ‘We hadden veel sneller de federale fase moeten afkondigen, waardoor we preventief alle middelen gecoördineerd hadden kunnen toewijzen.’ Faes is het daarmee eens: ‘Het is spijtig dat er tot donderdagmiddag mee gewacht is.’
Nieuw coördinatieorgaan
Ook Dimitri De Fré, die ervaring opdeed als crisismanager bij het Rode Kruis, B-Fast en de FOD Volksgezondheid en nu rampencoördinator is bij het UZ Leuven, hamert op een betere voorbereiding. ‘We moeten ervan uitgaan dat rampen zich simultaan voordoen, op grotere oppervlakten en met een grotere intensiteit: niet meer slechts een of twee rivieren die uit hun oevers treden.’
De experts die de parlementaire coronacommissie begeleidden, pleitten onlangs voor de oprichting van een nieuw orgaan dat de nationale coördinatie op zich kan nemen. ‘Het crisiscentrum levert goed werk, maar het loopt mis wanneer er meer dan alleen federale bevoegdheden bij betrokken zijn’, zegt Marc Sabbe, die deel uitmaakte van dat expertenteam. ‘Er is een heel wendbare crisismanagementstructuur nodig die toelaat om kort op de bal te spelen en die de zeer gelaagde staatsstructuur van ons land kan overkoepelen’, zegt De Fré.
Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) uitte vrijdag kritiek op de besparingen die de regering Michel doorvoerde bij de civiele bescherming. Ronald Ackermans, directeur van Campus Vesta, een Antwerps opleidingscentrum dat de verscheidene hulpdiensten traint, nuanceert. ‘Code rood werd op voorhand afgekondigd, men had zich vooral beter kunnen voorbereiden. De zondvloed kwam niet uit de lucht vallen.’
Doorgedreven doorlichting
De Antwerpse brandweerzones kregen woensdagavond van Luik de vraag om teams en materiaal te sturen. ‘Onze relatief platte boten zijn gemaakt om op vlak gebied te varen, dat is iets heel anders dan snelstromend water’, zegt Faes. ‘Onze mensen zijn op zo’n situatie niet voorbereid. Ze hebben hun plan moeten trekken daar. De omstandigheden waren extreem, maar dat wil niet zeggen dat we ons daar niet op moeten voorbereiden.’
‘We hadden veel sneller de federale fase moeten afkondigen’
Marc Sabbe (UZ Leuven) Voorzitter opleiding rampenmanagement
‘Onze hulpdiensten zijn vrij goed uitgerust’, zegt Ackermans. ‘Grotere boten hebben bijvoorbeeld een te grote diepgang voor overstromingen. Er is weinig te doen tegen water dat zo snel naar beneden stort. Maar kan het beter, met meer en betere middelen? Ontegensprekelijk.’ Volgens De Fré is er voldoende materiaal voorhanden, maar schort het – opnieuw – aan de gecoördineerde inzet die nodig is om een groot rampgebied te bestrijken.
De federale regering wilde nog niet ingaan op de vraag om lessen te trekken uit de ramp. ‘Een evaluatie is voor later.’ De experts hameren op zo’n doorgedreven doorlichting van de aanpak van de ramp. ‘Nederland heeft een aparte onafhankelijke onderzoeksraad die de respons op rampen analyseert’, zegt De Fré. ‘Dat lijkt me ook een goed idee voor ons land.’