Schaarste aan plastic brengt Vlaamse laboratoria in ademnood
Laboratoria in ons land kampen met nijpende tekorten aan plastic wegwerpmateriaal. Soms is het wel een halfjaar wachten op een levering. Daardoor moeten experimenten af en toe op de lange baan worden geschoven.
Afgelopen week moest de Brusselse labmanager Khadija Wahni even in haar ogen wrijven. Een routinebestelling van plastic membraanfilters voor het laboratorium voor Structurele Biologie (VUB/ VIB) waar ze werkt, kwam van de groothandelaar terug met de melding dat het gevraagde pas vanaf 31 december zou kunnen worden geleverd. ‘Over zes maanden! Terwijl we het nu zouden willen hebben.’
Membraanfilters, een onmisbaar hulpmiddel voor de zuivering van eiwitten, zijn niet het enige product waarop een leveringsvertraging van maanden zit, zegt Wahni. Ook voor pipettipjes, een ander onmisbaar laboratoriumproduct, loopt de wachttijd op.
Hetzelfde geluid klinkt bij Vicky Raets, labmanager bij het Stamcelinstituut van de KU Leuven. ‘Op alle plastics zit vertraging. Enkele bestellingen die ik een jaar geleden geplaatst heb, zijn nog steeds niet geleverd.’
De problemen met de levering van laboratoriumplastics begonnen met de coronapandemie. Door verplichte lockdowns en coviduitbraken onder het personeel heeft de productie van laboratoriumplastics overal ter wereld vertraging opgelopen. De door de pandemie gesloten grenzen en een gestremd containerverkeer hebben leveringen vertraging doen oplopen. Maar de oorzaken van de stockbreuken, die laboratoria over de hele wereld treffen, zijn breder dan dat. Wereldwijd zijn er tekorten aan grondstoffen voor de plasticproductie zoals polyethyleen, polypropyleen en mono-ethyleen. Daardoor zit de groothandel zelf door zijn voorraden heen, en kan hij niet meer zoals vroeger uit stock leveren.
Hergebruiken gaat niet Daarnaast is door de pandemie de behoefte aan laboratoriumplastics dusdanig gestegen, dat het aanbod de vraag niet meer kan volgen. ‘Voor onder meer handschoenen stelde de KU Leuven daarom een bestelplafond in, zodat alle laboratoria een minimale voorraad aangeleverd konden krijgen.’
Door de schaarste zien onderzoekers zich soms verplicht om experimenten uit te stellen, of ze in elk geval strak te plannen in functie van wat er nog in de labstocks te vinden is, zegt Joris Messens, hoofd van het Brusselse laboratorium voor Redoxbiologie (VUB/VIB). ‘Membraanfilters, pipettips en andere laboratoriumplastics zijn wegwerpproducten. Ze moeten steriel zijn bij gebruik, of in elk geval brandschoon. We kunnen ze niet hergebruiken.’
In sommige gevallen kunnen onderzoekers bij hun experimenten teruggrijpen naar oudere technieken, zegt Messens, wiens lab grote hoeveelheden membraanfilters verbruikt bij de zuivering van eiwitten. ‘Soms kun je dan alternatieve filters inzetten, die wel nog te verkrijgen zijn. Maar die alternatieve technieken zijn verouderd, en zelden superieur aan de nieuwere. En je moet de oude apparatuur nog hebben staan. In de opslag zou ik misschien nog wel een kartonnen doos kunnen vinden met zo’n oude opstelling. Maar de rubberen dichtingen zullen inmiddels wel verduurd zijn, denk ik.’
Niet alleen is het moeilijk om bestellingen tijdig aangeleverd te krijgen, zegt Raets, ook de prijzen van laboratoriummaterialen zijn de hoogte in geschoten. Door de krapte op de kunststofgrondstoffenmarkt rekenen verdelers kunstRaets: stoftoeslagen aan. ‘Van ons favoriete handschoenenmerk is de prijs verdrievoudigd. We zijn overgeschakeld op een ander merk, dat iets goedkoper is.’
Om voorraadtekorten voor te blijven, hebben Wahni en Raets het voorbije anderhalf jaar geleerd hun eieren in meerdere mandjes te leggen. ‘Vroeger bestelde ik bij de leverancier die de beste prijs-kwaliteitsverhouding bood’, zegt Raets. ‘Vandaag bestel ik eenzelfde product bij meerdere leveranciers. Want nu eens kan de ene leveren, en dan weer de andere. Dat de rekening soms wat hoger uitvalt, neem ik erbij. Zolang de experimenten maar kunnen doorgaan.’
Raets plaatst ook niet langer grote bestellingen. ‘Liever vijf keer tien dozen bestellen dan een keer vijftig dozen. Want die leveren ze toch niet.’ Ook de tien dozen komen zelden in een levering toe, overigens. ‘Je krijgt aanvankelijk een of twee dozen bezorgd. De rest wordt in de weken erna nageleverd.’
‘Van ons favoriete handschoenenmerk is de prijs verdrievoudigd’
Vicky Raets
Labmanager KU Leuven
‘Nooit meegemaakt’
Aan hamsteren valt niet te beginnen, volgens Raets. ‘Al kan het gebeuren dat je na een periode van haperende leveringen opeens een reeks achterstallige bestellingen binnenkrijgt. Dan zit je tot je opluchting weer even met een comfortabele stock.’
‘Soms moeten we experimenten uitstellen omdat de labstock uitgeput is’
Joris Messens
Hoofd laboratorium voor Redoxbiologie VIBVUB
Ze heeft haar hart de voorbije maanden meermaals vastgehouden, zegt Raets. ‘Ik werk 24 jaar bij de KU Leuven, en dit soort schaarste heb ik nooit eerder meegemaakt. Tijdelijke tekorten van een of ander product komen natuurlijk altijd wel eens voor, maar de afgelopen maanden heeft het meermaals weinig gescheeld, of we hadden compleet door onze voorraden heen gezeten. Maar dan kwam op het laatste nippertje toch altijd wel weer een deellevering binnen.’
Voorlopig is er geen reden om aan te nemen dat de tekorten binnenkort van de baan zullen zijn. MilliporeSigma en Sigma-Aldrich, de voornaamste leveranciers van laboratoriumplastics in ons land, reageerden niet op een verzoek om toelichting. Maar volgens de Harvard Business Review kan de schaarste nog zeker tot halverwege volgend jaar aanhouden.