De Spelen zijn zichzelf niet deze zomer

Ze komen met een jaar vertraging, ze zijn de eerste na het pensioen van Usain Bolt en Michael Phelps, en ze vinden plaats in een stad vol regels en verboden. Alles wat u moet weten over de 29ste Olympische Spelen die vrijdag achter gesloten deuren beginne

1

Waarom moesten de Spelen koste wat het kost doorgaan?

Voor het Internationaal Olympisch Comité (IOC) zijn de Spelen een levensader. 73 procent van zijn inkomsten haalt het uit televisierechten. In Europa leveren die zo’n 1,3 miljard euro op – Discovery Inc. hoestte in 2015 dat bedrag op voor de Spelen tot en met Parijs 2024 – het Amerikaanse NBC betaalde dan weer 3,7 miljard euro voor de periode 2014-2020. Waren de Spelen geannuleerd, dan vielen die inkomsten weg en kwamen de sponsorcontracten onder druk. Een afgelasting zou een financiële ramp geweest zijn. Ook voor de internationale sportfederaties en nationale olympische comités, want zij hangen deels van de geldstromen vanuit het IOC af.

2

Waarom spreekt Tokio zelf over Tokio 2020?

Toen de Olympische Spelen met een jaar uitgesteld werden, waren de T-shirts, banners, affiches, billboards, wegwijzers, zelfs tot de medailles toe, al allemaal van de fabrieksband gerold. Officieel zegt het IOC dan wel dat de naam niet veranderde, omdat de Spelen op die manier ‘een baken van hoop’ bleven, er was ook een meer pragmatische reden. Alles in de vuilnisbak werpen, zou de factuur die al naar het zenit ging, nog eens hoger doen oplopen.

3

Wat kost dat eigenlijk, de Spelen organiseren?

Zelfs een meervoudige lottowinnaar zou het beginnen te duizelen. De Olympische Spelen zijn sowieso een miljarden verslindende organisatie – kijk maar naar Griekenland, dat er zijn broek aan scheurde – en Tokio won al voor het uitstel olympisch goud in de discipline ‘Duurste Zomerspelen ooit’. Officieel kosten ze 12,9 miljard euro, geld dat onder meer in nieuwe stadions gestopt werd. Maar in een 177 pagina’s tellend rapport maakte de Japanse Audit Board eind december 2019 bekend dat de lokale overheden daarbovenop nog eens 8 miljard uitgaven, voor infrastructuur zoals wegen en spoorlijnen, los van de 6 miljard extra die de stad Tokio zelf had gespendeerd. En dan moest het uitstel nog komen. De kostprijs daarvan? 2,44 miljard euro volgens de Japanse zakenkrant Nikkei Asian Review – weliswaar gedeeltelijk gedekt door verzekeringen.

4

Hoeveel volk wordt er ingevlogen?

Begin maart kondigde het Japanse organisatiecomité aan dat buitenlandse bezoekers niet welkom zijn. Dat betekent niet dat er geen sprake is van een kleine volksverhuizing. Nog steeds zullen zo’n 11.000 atleten uit 206 landen naar Tokio afzakken. Meer dan 80 procent van hen verblijft in de veilige ‘bubbel’ van het olympische dorp aan de baai van Tokio. Daar komen nog eens 9.000 begeleiders uit de entourage van de sporters en meer 50.000 anderen bovenop: bobo’s van het Internationaal Olympisch Comité, juryleden, officials, perslui ... Dat is slechts een fractie van het gewoonlijke aantal, want doorgaans zijn ze met 120.000 meer.

5

Mogen die vrij gaan en staan waar ze willen?

Nee. De olympische bubbel in Tokio moet zich de komende weken bewegen in een carcan dat strakker zit dan een walrus in een tutu. Handen schudden: verboden. Juichen: verboden. Gebruikmaken van het openbaar vervoer: verboden. Een terrasje meepikken? Verboden. Mondmasker afzetten? Verboden. Zomaar ergens iets eten? Verboden. De Japanners zijn als de dood voor een corona-uitbraak en willen tot elke prijs vermijden dat hun zorgsysteem overbelast raakt.

6

Geldt dat strikte regime ook voor de atleten?

Ja, ook buiten hun competitie staan zij voor atypische Spelen. Ze moeten zich onder meer dagelijks laten testen. Bij maaltijden moeten ze ‘twee meter afstand houden van anderen (…) of alleen eten, waarbij contacten tot een minimum worden beperkt’. Ook hebben ze te horen gekregen dat ze zich in officiële voertuigen moeten ‘onthouden van gesprekken’ met de bestuurder.

Het verblijf in het olympische dorp wordt bovendien begrensd. Normaal mogen deelnemers er gedurende de volledige Spelen rondhangen, dit jaar mag een atleet maximaal vijf dagen voor zijn competitie toekomen en moet hij maximaal 48 uur nadien weer vertrekken. Het olympische dorp wordt dus niet kleiner, er komt wel minder volk tegelijk over de vloer. Daarom besloot het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité extra basiskampen op te zetten om te acclimatiseren. Behalve in Mito zijn er nu ook Belgische trainingslocaties in Enoshima (zeilen), Gotemba (vlak bij Mount Fuji, wielrennen), Itako (roeien en kajak), Maebashi (baanwielrennen), en Hiroshima (hockeyploeg).

7

Wat gebeurt er met wie de regels overtreedt?

Lachen doen ze er niet mee, de Japanners. In de Playbooks, de draaiboeken die de regels vastleggen, wordt er gedreigd met boetes, het tijdelijk of permanent uitsluiten van deelnemers, het afnemen van medailles en zelfs deportatie bij herhaaldelijke of ‘kwaadwillige’ overtredingen.

8

Is vaccinatie verplicht?

Nee, al raadt het IOC het wel sterk aan. Het sloot ook een deal met Pfizer om al wie afzakt naar Tokio de kans te geven zich te laten prikken. Volgens IOCvoorzitter Thomas Bach zal 80 procent van de deelnemers gevaccineerd zijn. Een pak meer dan in Japan zelf, waar tot nu toe minder dan 20 procent van de 127 miljoen inwoners volledig geprikt is.

9

Hoe komt het dat de vaccinatie in Japan zo stroef verloopt?

De campagne kwam zeer traag op gang omdat Japan strikte regels hanteert. Zo eiste de overheid dat farmaceutische bedrijven ook lokaal klinische proeven uitvoerden, om de vaccins nog eens te testen op mogelijke bijwerkingen. Pas medio februari werd het eerste coronavaccin, van Pfizer, goedgekeurd. Eind mei volgden die van Moderna en AstraZeneca en openden de eerste grote vaccinatiecentra hun deuren.

10

Wat gebeurt er bij een positieve covidtest?

Op enkele kilometers van het atletendorp heeft Tokio een hotel met een capaciteit van 300 kamers voorzien voor atleten en delegatieleden die positief testen, maar geen of lichte symptomen vertonen. Ze moeten er 24 op 24 in isolatie blijven en zich er ook laten behandelen, in principe voor een periode van tien dagen.

Een magere troost: atleten die tijdens de Spelen positief testen op corona, worden niet gediskwalificeerd – een symbolisch gebaar, er zal ‘did not start’ achter hun naam staan. En als ze in een individuele sport in de finale zouden hebben gestaan, krijgen ze sowieso een zilveren medaille.

11

Wat levert zo’n olympische medaille op?

Het Internationaal Olympisch Comité geeft zelf geen prijzengeld, dat moet dus van de nationale federaties komen. De Belgische premies, betaald door de Nationale Loterij, zijn dezelfde als vijf jaar geleden in Rio de Janeiro. Goud levert 50.000 euro op, zilver 30.000 euro, brons 20.000 euro. Voor de ploegsporten bedragen de premies per atleet 12.500 euro (goud), 7.500 euro (zilver) en 5.000 euro (brons).

De olympische medailles van Tokio zijn overigens gemaakt van meer dan 6 miljoen afgedankte smartphones. Alle kostbare edelmetalen werden eruit gefilterd, gedan

De atleten moeten zich dagelijks laten testen. Bij maaltijden moeten ze ‘twee meter afstand houden van anderen (…) of alleen eten, waarbij contacten tot een minimum worden beperkt’. Ook is het verblijf in het olympische dorp begrensd

smolten en verwerkt tot kleine korrels. Dat leverde 32 kilo goud, 3.500 kilo zilver en 2.200 kilo brons op.

12

Kunnen de atleten Tokio verantwoordelijk houden voor een eventuele besmetting?

Nee. Wie aan de Spelen deelneemt, doet dat op eigen risico, zelfs als dat tot de dood leidt door een in Tokio opgelopen coronabesmetting of door oververhitting. Dat staat in een verklaring die olympische deelnemers moeten ondertekenen en waarin ze afstand doen van bepaalde rechten.

Dat de organisatie vrijgesteld is als eindverantwoordelijke, leidde eind mei tot felle kritiek tijdens het tweedaagse Internationale Atleten Forum. Maar het IOC verdedigde de strategie en zei dat er tijdens de Spelen van 2016 ook zo’n vrijwaring gold.

13

Wie zijn de grote afwezigen?

In de eerste plaats: het publiek. Eind juni had de Japanse regering nog beslist om de olympische stadions voor 50 procent te vullen, met een maximum van 10.000 Japanners. Maar nauwelijks twee weken later keerde ze op haar stappen terug. Vandaag geldt in Tokio de noodtoestand, alvast tot 22 augustus, waardoor de competities achter gesloten deuren zullen plaatsvinden.

14

En op sportief vlak?

Usain Bolt en Michael Phelps. De twee iconen die hun sport overstegen en olympiade na olympiade overheersten, zijn met welverdiend pensioen. Het is afwachten of iemand hun rol kan overnemen. In de atletiek wordt daarbij vooral gekeken naar het Zweedse polsstokwonder Armand ‘Mondo’ Duplantis, de Noorse hordenloper Karsten Warholm en onze eigenste Nafi Thiam. Caeleb Dressel hoopt dan weer de zwemvliezen van Phelps te vullen en mikt in Tokio op zes medailles. In het turnen valt er niet naast Simone Biles te kijken en Japan zelf bidt dat tennisster Naomi Osaka heeft afgerekend met haar demonen (DS 2 juni).

15

Staan er nieuwe sporten op het programma?

Ja, vijf: honkbal (mannen) en softbal (vrouwen) staan voor het eerst sinds 2008 weer op het menu – de Japanners zijn er gek op. Karate, golfsurfen, klimmen en skaten maken hun debuut. Daarnaast zijn er ook nieuwe disciplines in bestaande sporten ingevoerd of heringevoerd: 3x3-basketbal – een snellere variant van het klassieke 5x5-basket – ploegkoers bij de mannen, gemengde estafettes in atletiek, zwemmen en triatlon … In totaal staan er meer dan 300 wedstrijden op het menu in 33 sporten. Opmerkelijk daarbij: voor het eerst zullen bijna evenveel vrouwen als mannen aan de start staan, in Tokio maken ze 48,8 procent van het deelnemersveld uit.

16

Wat is het tijdverschil?

Tokio heeft zeven uur voorsprong op onze tijdzone. Dat betekent dat u vaak uw slaap zult moeten laten om de Red Lions en co. aan het werk te zien. En dat sommige wedstrijden op voor ons wel heel bizarre tijdstippen plaatsvinden. De finale van de olympische wegrit bij de mannen, bijvoorbeeld, kunt u zaterdagochtend volgen bij uw croissant.

Overigens heeft de tijdzone ook voor de atleten zelf gevolgen. Zo moeten de zwemmers voor hun finales in Japan ’s ochtends vroeg het bad in. Eerst koffie, dan knallen, en dat om de Amerikaanse tv-rechtenhouder op zijn wenken te bedienen. Die kan op die manier de finales in de VS in primetime op de buis brengen. Geen wonder als je denkt aan de miljarden die NBC neertelde om de Spelen uit te mogen zenden.